Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Mateusz Durbas

Co warto wiedzieć na temat witaminy D? Czy rzeczywiście może mnie dotyczyć niedobór witaminy D?

Avatar placeholder
07.07.2020 15:09
Witamina D
Witamina D (GettyImages)

Niedobór witaminy D jest ważnym problemem zdrowia publicznego na całym świecie, niezależnie od szerokości geograficznej miejsca zamieszkania, wieku, płci i rasy, ponieważ stwarza on znaczne ryzyko zarówno dla schorzeń związanych z układem mięśniowo-szkieletowym, jak i wielu negatywnych powikłań zdrowotnych przez całe życie.

1. Witamina D a choroba

Na podstawie badań przeprowadzonych w ostatnich latach stwierdzono w Polsce niedobór witaminy D o różnym stopniu nasilenia, aż u 90 proc. dorosłych, dzieci i młodzieży, co niewątpliwie w dłuższej perspektywie czasowej może wiązać się z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej, zwiększonym ryzykiem złamań kości i urazów, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, nowotworów, czy schorzeń o podłożu autoimmunologicznym.

Już nie tylko witamina rozpuszczalna w tłuszczach, lecz również prohormon o szerokim spektrum działania w organizmie człowieka.

1,25(OH)2D-kalcytriol, czyli aktywna forma witaminy D ze względu na swoje działanie należy do szerokiej grupy hormonów, będących czynnikami transkrypcyjnymi wpływającymi na ekspresję wielu genów.

Zobacz film: "Żywność light pod lupą dietetyka"

Witamina D pełni dwie zasadnicze funkcje w organizmie, mianowicie wspomaga jelitową absorpcję wapnia oraz fosforanów, a także reguluje wydzielanie parathormonu (PTH) przez komórki przytarczyc, co korzystnie wpływa na zdrowie układu kostnego.

Ponadto, dowiedziono, że witamina D bierze również udział w rozmnażaniu i różnicowaniu komórek odpornościowych, redukcji stężenia cytokin prozapalnych oraz jednocześnie zwiększaniu stężenia cytokin przeciwzapalnych, hamowaniu procesu włóknienia nerek, przeciwdziałaniu namnażania się komórek nowotworowych, czy obniżaniu wydzielania insuliny.

Witamina D wykazuje silne działanie immunomodulujące, co podkreśla jej istotną rolę w zwiększaniu odporności przeciwzakaźnej organizmu, w przebiegu ostrych i przewlekłych procesów zapalnych, jak również w chorobach autoimmunizacyjnych.

2. Czy regularna ekspozycja na słońce wystarczy, aby zachować optymalne stężenie witaminy D?

Bez cienia wątpliwości, większość witaminy D u ludzi produkowana jest w skórze na skutek ekspozycji na promieniowanie słoneczne, a dokładnie promieniowane ultrafioletowe B (UVB). Uważa się, że synteza skóry może pokryć nawet 80 – 100 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę D, jednak w Polsce może być ona skuteczna tylko wiosną i latem (od maja do września), w godzinach od 10 do 15, przy odpowiednim kącie nasłonecznienia, temperaturze powietrza sprzyjającej kąpieli słonecznej i dominującej bezchmurnej pogodzie. W takich warunkach ekspozycja co najmniej 18 proc. powierzchni ciała, tj. odsłoniętych przedramion i kończyn dolnych przez około 15 minut może prowadzić do naturalnej syntezy witaminy D w ilości odpowiadającej na ogół zalecanej dziennej dawce preparatu farmaceutycznego w okresie jesienno-zimowym, czyli 2000 – 4000 IU.

Warto jednak podkreślić, że szereg czynników wewnętrznych i środowiskowych, takich jak zachmurzenie, zanieczyszczenie powietrza, intensywna pigmentacja skóry, zaawansowany wiek, nadmierne stosowanie kosmetyków o współczynniku ochrony przeciwsłonecznej powyżej 15, znacznie wydłużają czas ekspozycji niezbędny do osiągnięcia wystarczającej podaży witaminy D, bądź mogą nawet całkowicie uniemożliwić syntezę skórną witaminy D, pomimo, iż zapewniona jest odpowiednia ilość czasu spędzonego na słońcu wiosną i latem.

3. Dieta czy suplementy?

Szacuje się, że prawidłowo zbilansowana dieta pokrywa do 20 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę D. Do naturalnych i najbardziej zasobnych źródeł witaminy D w żywności należą głównie ryby, takie jak węgorz, łosoś (zwłaszcza dziki), śledź, makrela, sardynki, olej z wątroby dorsza oraz w mniejszym stopniu żółtko jaja kurzego, sery, mleko i niektóre grzyby (szczególnie Shitake).

Niemniej jednak, ocena nawyków żywieniowych i składu pokarmu w różnych populacjach wykazała, że w sytuacji, gdy dodatkowe źródło, takie jak synteza skórna występuje rzadko, nawet zróżnicowana i właściwie zbilansowana dieta nie może być uznana za odpowiadającą pełnemu zapotrzebowaniu na witaminę D, dlatego też odpowiednia suplementacja witaminą D odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu optymalnych wyników zdrowotnych.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi wytycznymi osobom dorosłym zaleca się przyjmować 800 – 2000 IU witaminy D na dobę, zależnie od masy ciała w miesiącach od września do końca kwietnia lub nawet przez cały rok (szczególnie u seniorów), jeżeli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna tej witaminy w miesiącach letnich. Z kolei pacjenci powyżej 19. roku życia ze zdiagnozowanym niedoborem witaminy D powinni otrzymywać dawki lecznicze wspomnianej witaminy, które zazwyczaj mogą wynosić nawet do 7000 - 10000 IU na dobę w zależności do indywidualnej sytuacji, aż do uzyskania optymalnego stężenia 25(OH)D w surowicy krwi, czyli 30 – 80 ng/ml.

Warto również zwrócić uwagę na odpowiednią podaż magnezu w diecie, który jest składnikiem mineralnym szczególnie istotnym dla optymalnego funkcjonowania prawdopodobnie wszystkich enzymów uczestniczących w procesie metabolizmu witaminy D, obejmującego zarówno jej syntezę, jak i aktywację.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze