Rodzaje anoreksji

Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) to patologiczne dążenie do ciągłej utraty wagi, szczególnie przez młode dziewczęta, które dają się omamić kultowi „kobiecego piękna”. Anoreksja prowadzi do powolnej śmierci wskutek wyczerpania organizmu. Gdzie kończy się dbałość o własny wygląd, a zaczyna brak kontroli nad racjonalnym jedzeniem i monitorowaniem własnej wagi? Według klasyfikacji DSM-IV, istnieją dwa rodzaje anoreksji – anoreksja restrykcyjna i anoreksja bulimiczna. Czym charakteryzują się oba typy choroby?

1. Charakterystyka anoreksji

Przeciętny człowiek kojarzy anoreksję z niejedzeniem i obrazem przeraźliwie wychudzonych kobiet. Jadłowstręt psychiczny jako zaburzenie odżywania się nie jest jednak jednorodny w obrazie klinicznym. Anoreksja to proces chorobowy, który rozwija się systematycznie i konsekwentnie. Anorexia nervosa jako jednostka nozologiczna została ujęta w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod kodem F50.0. Jakie są kryteria diagnostyczne, konieczne dla rozpoznania tej choroby?

• Spadek wagi lub brak przybytku wagi, prowadzący do masy ciała niższej przynajmniej o 15% od oczekiwanej. Wskaźnik masy ciała (ang. Body Mass Index, BMI) wynosi 17,5 lub mniej.
• Metody odchudzania i redukcja wagi oraz tkanki tłuszczowej następuje poprzez unikanie tuczących pokarmów oraz dodatkowo poprzez prowokowanie wymiotów, intensywne ćwiczenia fizyczne oraz przyjmowanie leków, np. przeczyszczających.
• Kobiety cierpiące na anoreksję mają zaburzony obraz siebie i własnego ciała. Bezustannie oceniają się jako osoby otyłe, mimo tego, że otoczenie daje im inne komunikaty.
• Pojawia się paniczny lęk przed przytyciem, który prowadzi do narzucania sobie niskiego progu masy ciała.
• W przebiegu choroby daje się zaobserwować liczne zaburzenia hormonalne na osi przysadka-nadnercza. U kobiet zanika miesiączka, u mężczyzn następuje spadek potencji i brak zainteresowania seksem. Ponadto notuje się zmiany metabolizmu hormonów tarczycy i zaburzenia wydzielania insuliny.

Zobacz film: "Co się dzieje gdy zjadamy posiłek?"

Trzeba pamiętać, że anoreksja to bardzo poważna choroba psychiczna. Nie można jej stwierdzić tylko na podstawie niskiej masy ciała. Nie każda anorektyczka jest przeraźliwie szczupła. Istotę jadłowstrętu psychicznego stanowi sprzeczność na linii uczucia-myślenie oraz zaburzony obraz własnego ciała, swoich proporcji, sylwetki oraz wyglądu zewnętrznego.

2. Rodzaje anoreksji

Jadłowstręt psychiczny (grec. an – brak, orexis – apetyt) można podzielić na dwa główne typy. Wyróżnia się anoreksję restrykcyjną, kiedy osoba chora systematycznie ogranicza porcje pokarmu do minimalnych ilości, ignoruje skutki nagłego spadku wagi, kłamie o ilościach spożywanych posiłków, je często w samotności i od czasu do czasu może stosować środki przeczyszczające. Drugi rodzaj anoreksji to anoreksja bulimiczna, która w swoim obrazie klinicznym pokrywa się częściowo z symptomatyką bulimii. Nie można jednak postawić diagnozy i anoreksji, i bulimii. Anoreksja bulimiczna, albo inaczej typ żarłoczno-przeczyszczający, charakteryzuje się ograniczaniem racji pokarmowych z regularnymi okrasami przejadania się, a następnie prowokowania wymiotów i zażywania leków, np. moczopędnych lub przeczyszczających.

Anoreksja bulimiczna rozpoczyna się podobnie, jak anoreksja restrykcyjna. Kobieta stosuje ciągłe głodówki, różne diety, monitoruje ilość kalorii w jedzeniu, bezustannie walczy z uczuciem głodu. Konsekwencją tego jest wyczerpanie organizmu, który domaga się jedzenia. Chora zaczyna objadać się w sposób niepohamowany, czemu często towarzyszy uczucie niepokoju, lęku i napięcia psychicznego. Podczas napadu kompulsywnego jedzenia chora może pochłonąć ogromne ilości wysokokalorycznych posiłków. Pojawia się uczucie ulgi, a później niewyobrażalne poczucie winy – „Jak mogłam zaprzepaścić własne starania o nienaganną sylwetkę?”. Chęcią zrekompensowania sobie poczucia winy staje się prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, odwadniających i moczopędnych. W skrajnych przypadkach poczucie winy może popychać chore do popełnienia samobójstwa. Kobiety cierpiące na anoreksję bulimiczną mają świadomość własnej choroby i częściej niż anorektyczki restrykcyjne szukają pomocy medycznej. Anoreksja bulimiczna może przebiegać niepełnoobjawowo i/lub subklinicznie.

3. Skutki anoreksji

Jadłowstręt psychiczny prowadzi do stopniowego wyniszczenia organizmu. Ciało jest wycieńczone, a psychika – zrujnowana. Chorzy cierpiący na anoreksję bezustannie koncentrują się na niejedzeniu. Eliminują słodycze, pokarmy tłuste, potem węglowodany, a następnie białko, przez co dieta staje się skrajnie uboga. Reagują złością na najmniejszy przyrost wagi. Wpadają natomiast w euforię, kiedy uda się im zrzucić chociażby gram. Nie potrafią realistycznie spojrzeć na własne proporcje. Mimo wystających kości, wciąż uważają, że mają za grube uda lub pośladki. Wskutek drastycznego ograniczania pokarmów pojawia się szereg konsekwencji zdrowotnych i psychologicznych, np.:

• ograniczanie kontaktów społecznych aż do skrajanej izolacji,
• trudności w zakresie koncentracji uwagi i pamięci, co często przekłada się na słabe wyniki w nauce,
• obniżenie temperatury ciała poniżej 36 stopni Celsjusza,
• redukcja tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej,
• nadwrażliwość na zmiany temperatury otoczenia, nietolerancja chłodu,
• bradykardia - spadek liczby oddechów na minutę,
• zimne oraz sine stopy i ręce, obrzęki kończyn,
• redukcja metabolizmu hormonów tarczycy,
• wysuszona skóra, suche i łamliwe włosy,
• spadek perystaltyki jelit, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha,
• niedobory witamin i mikroelementów, anemia,
• zanik mięśnia sercowego, spadek ciśnienia tętniczego, omdlenia, zawroty głowy
• zaburzenia miesiączkowania,
• charakterystyczny meszek na ciele i twarzy,
• drażliwość, nastrój depresyjny, dezorientacja, zakłopotanie,
• niska samoocena, poczucie bezwartościowości,
• podkrążone oczy, bóle głowy, osłabienie, spadek samopoczucia,
• zaburzenia snu, bezsenność,
• zaburzenia hormonalne, np. wzrost stężenia kortyzolu i hormonu wzrostu, obniżenie poziomu gonadotropin.

Wbrew pozorom anoreksja nie jest zaburzeniem łatwym do zdiagnozowania. Jadłowstręt psychiczny należy różnicować z epizodem depresyjnym, zaburzeniami osobowości, przewlekłymi chorobami wyniszczającymi, guzami mózgu i zaburzeniami jelitowymi. Leczenie nie może bazować wyłącznie na przyroście masy ciała i odbudowie gospodarki wodno-elektrolitowej. Konieczna jest psychoterapia i wsparcie ze strony rodziny chorego, bowiem w etiologii anoreksji biorą udział zarówno czynniki biologiczne, jak i rodzinne, kulturowe oraz osobowościowe. Kontrola nad własnym ciałem nie polega na patologicznym głodzeniu się. Aby móc cieszyć się zdrowym wyglądem i dobrym samopoczuciem, trzeba dbać o zbilansowaną dietę i dostarczać sobie małych przyjemności, nie tylko w postaci jedzenia.