Piestrzenica kasztanowata – trujący grzyb o oryginalnym wyglądzie

Piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta) to charakterystyczny i powszechnie występujący grzyb trujący, który łatwo można pomylić z grzybami jadalnymi, takimi jak choćby smardz. Są przyczyną groźnych dla życia zatruć.

Piestrzenica kasztanowata to grzyb należący do rodziny krążkownicowatych. Szczegółowa systematyka przedstawia się następująco:

• domena: eukarionty,
• królestwo: grzyby,
• typ: workowce,
• klasa: kustrzebniaki,
• rząd: kustrzebkowce,
• rodzina: krążkownicowate,
• rodzaj: piestrzenica,
• gatunek: piestrzenica kasztanowata

Grzyb rośnie zwykle w lasach sosnowych, często na zrębach i piaszczystych glebach, najczęściej od marca do maja. Pojawia się tylko w niektórych regionach Europy, w Polsce na niżu i w niższych położeniach górskich.

Piestrzenica kasztanowata składa się z główki i trzonu. Powierzchnia główki ma barwę od żółtobrązowej przez brązową do kasztanowobrązowej, a nawet czarnobrązowej. Jest bardzo charakterystyczna: nieregularnie kulista, silnie mózgowato pofałdowana, wewnątrz kremowa, pusta i poprzerastana. Wysokość główki wynosi od 5 do 12 centymetrów, z kolei szerokość od 5 do 15 centymetrów.

Miąższ grzyba ma białą barwę i jest bardzo kruchy, a owocnik w środku jest pusty. Trzon piestrzenicy kasztanowatej jest krótki, nieregularny, brudnobiały i zgrubiały w dolnej części. Na całej powierzchni ma nieregularne wgłębienia. U młodych okazów jest pełny i białawy, z czasem nabiera fioletowoczerwonego odcienia i staje się pusty w środku.

Choć w wielu atlasach piestrzenica kasztanowata była oznaczana jako grzyb jadalny, jest trująca, choć nie zawsze w tym samym stopniu i nie dla każdego. Warto wiedzieć, że niektóre osoby są szczególnie uczulone na piestrzenice.

Piestrzenica kasztanowata jest grzybem trującym i niebezpiecznym. Zawiera lotną substancję toksyczną - gyromitrynę, która wywołuje zaburzenia żołądkowo-jelitowe, prowadzi do uszkodzenia wątroby, śledziony, nerek, a także szpiku kostnego i wzroku.

Pierwsze oznaki zatrucia mogą pojawić się od 6 do 24 godzin od spożycia grzyba. Jakie są jego objawy? To między innymi: bóle głowy, bóle brzucha, wymioty i osłabienie. Charakterystycznym objawem jest pragnienie i suchość w gardle.

Choć zatrucia grzybem przebiegają zwykle łagodnie, konsekwencje mogą być bardzo poważne. W skrajnych przypadkach dochodzi nawet do śmierci. Powikłania po zatruciu to uszkodzenia śledziony, wątroby, szpiku kostnego, nerek oraz funkcji wzroku.

Piestrzenica kasztanowata jest podobna do smardza jadalnego, który również ma charakterystycznie pofałdowaną główkę. Warto pamiętać, że przypadku piestrzenicy jest ona nie tylko bardziej pofałdowana, ale i ciemniejsza.

Bardzo podobna do piestrzenicy kasztanowatej jest piestrzenica olbrzymia (Gyromitra gigas). Jak je rozróżnić? Piestrzenica olbrzymia jest rzadsza, ponadto wytwarza większe owocniki, o nieco innym kształcie kapelusza.

Zwykle jest też jaśniejsza, posiada też trzon pełny (u piestrzenicy kasztanowatej jest pusty w środku). Dodatkowo grzyby różnią się środowiskiem występowania. Piestrzenica olbrzymia rośnie w lasach liściastych i świerkowych. Piestrzenica olbrzymia zawiera śladowe ilości gyromitryny, niemniej odradza się jej spożywanie.

Zbierając grzyby zawsze należy zachować ostrożność. O czym trzeba pamiętać? Należy zbierać wyłącznie okazy zdrowe, kształtne oraz takie, co do których mamy absolutną pewność, że są jadalne i nie szkodzą. Warto pamiętać, że jeden trujący grzyb może wywołać zatrucie, które jest niebezpieczne dla zdrowia i życia.

Świeże grzyby należy szybko przygotować i najlepiej od razu zjeść. Przyrządzonych nie powinno się przechowywać. Lepiej je ususzyć, zasolić, zamarynować albo zamrozić. Dzieci (zwłaszcza małe) oraz osoby uczulone na grzyby nie powinny jeść grzybów w ogóle.

Warto podkreślić, że ludowe metody oceniania grzybów bywają zawodne, a mity na ich temat mogą być zabójcze. Na grzybach trzeba się po prostu znać i mieć w tym zakresie doświadczenie. Nigdy nie warto ryzykować.