Słodliwka pospolita – wygląd, zastosowanie i właściwości lecznicze
Słodliwka pospolita, inaczej langsat lub duku, jest drzewem tropikalnym, który wymaga wysokich temperatur i wysokiej wilgotności powietrza oraz gleby. Pochodzi z Półwyspu Malajskiego. Roślina wydaje jadalne, smaczne owoce, ale wykorzystuje się ją w szerszym zakresie. Drzewo odnajduje się nie tylko w kuchni, ale również w medycynie naturalnej i przemyśle. Co warto o nim wiedzieć?
1. Co to jest słodliwka pospolita?
Słodliwka pospolita (Lansium domesticum) to gatunek drzewa należący do rodziny meliowatych (Meliaceae). Pochodzi z Półwyspu Malajskiego, choć rozprzestrzenił się również na Filipinach. Uprawia się go w całej Azji Południowo-Wschodniej: w Indonezji, Malezji, na Filipinach, w Chinach oraz Indiach. Słodliwka pospolita to inaczej langsat, lanzones, lanson lub duku.
Lansium domesticum to drzewo dorastające do 15-20 m. Ma pierzaste liście o 5-7 eliptycznych lub jajowatych listkach. Jego drobne kwiaty - drobne, białawe lub białożółte - są zebrane w grona. Składają się z kielicha, białych płatków korony, słupka i pręcików zrośniętych w rurkę. Owocem jest soczysta jagoda, która nadaje się do spożycia zarówno w stanie surowym, jak i poddana obróbce. Rośnie w gronach.
Zobacz też:
2. Zastosowanie słodliwki pospolitej
Słodliwka pospolita wydaje jadalne owoce, ale wykorzystuje się ją także w szerszym zakresie:
- z aromatycznej kory lub skórek owocowych produkuje się kadzidła,
- ze skórki owoców i kory drzewa może powstać trucizna, którą tradycyjnie stosowano do zatruwania strzał (zawarty w nich kwas ma zdolność zatrzymywania akcji serca),
- skórka z lanzones pomaga opędzać się od komarów,
- drewno słodliwki pospolitej, ponieważ jest zarówno wytrzymałe, jak i elastyczne, wykorzystuje się do produkcji masztów i narzędzi.
3. Jak wygląda i smakuje owoc słodliwki pospolitej?
Słodliwka jest owocem owalnym (okrągławym lub jajowatym) i niedużym (ma rozmiar małej mandarynki, od 2 do 4 cm średnicy). Ma miękką, gładką, jasną skórkę barwy żółtawej lub żółtozielonkawej o aksamitnej powierzchni. Jest nieregularnie owłosiona, ciemno (lub rdzawoczerwono) nakrapianej (ma plamki, cętki).
Owoc ma biało-przezroczysty miąższ złożony z 5-6 segmentów (jest szklisty i nieco galaretowaty), biały i aromatyczny. W każdym owocu znajduje się od jednej do trzech pestek, które zawierają toksyczny alkaloid. Są beżowe lub zielone, podobne do nerkowca. Owoce mają aromatyczny, słodki i przyjemny, egzotyczny zapach.
Jak smakuje słodliwka pospolita? Jej miąższ jest bardzo soczysty i pyszny. Smakuje jak kwaśny grejpfrut ze słodyczą winogron. Owoce mogą być gorzkawe, gdy do miąższu przeniknie gorycz z pestki.
Owoce słodliwki pospolitej szybko się psują. W temperaturze pokojowej mogą przetrwać zaledwie 4 dni. W warunkach chłodniczych - do dwóch tygodni. Po tym czasie ich skóra ciemnieje, a miąższ zaczyna się gnić.
Najpopularniejszym sposobem jedzenia owoców duku jest spożywanie ich na surowo. Przed konsumpcją trzeba je obrać ze skórki, czasem zanurzyć we wrzątku (niektóre odmiany posiadają gumę, która może utrudniać gryzienie). Miękkie segmenty miąższu owocu łatwo odchodzą od skórki, nie jest też trudno je porozdzielać (tak jak w pomarańczy).
Owoce słodliwki pospolitej to także dodatek do deserów, kompotów, koktajli, galaretek, sorbetów, dżemów i sosów, sałatek owocowych i dań śniadaniowych, ale i potraw zwłaszcza w kuchni indonezyjskiej, tajskiej, laotańskiej czy kambodżańskiej. Można je również kandyzować.
4. Właściwości zdrowotne słodliwki pospolitej
Owoce słodliwki pospolite nie są kaloryczne, za to zasobne w błonnik, a także witaminy i minerały, takie jak:
- witaminy z grupy B (witamina B2 i B3),
- witamina C,
- karoten, który organizm jest w stanie przetwarzać w witaminę A,
- fosfor,
- wapń,
- żelazo,
- antyoksydanty, polifenole.
W tradycyjnej malezyjskiej i indonezyjskiej medycynie słodliwka pospolita jest lekiem na malarię, ponieważ ekstrakt z ich nasion zawiera limonoidy, które zwalczają Plasmodium falciparum, czyli pasożyty wywołujące chorobę.
Ponadto słodliwka pospolita pomaga leczyć:
- migreny (owoc),
- biegunki i skurcze jelit (żywica z drzewa),
- ukąszenia węży i skorpionów (kompresy z wywaru z kory),
- dyzenterię, czyli czerwonkę (wywar z kory),
- zapalenie spojówek (sok z liści słodliwki pospolitej),
- wrzodów (nasiona po przebiciu i wymieszaniu z wodą).
Ponadto zmniejsza ilość cholesterolu we krwi (owoce), pomaga w odrobaczaniu i łagodzi gorączkę podczas infekcji (kruszone nasiona).