Gołąbek zielonawy - jak wygląda i gdzie rośnie? Czy to grzyb jadalny?
Gołąbek zielonawy to grzyb jadalny, uważany za jeden z najsmaczniejszych gatunków gołąbków. Można go przyrządzać na różne sposoby, ale i jeść na surowo. Ma charakterystyczną powierzchnię kapelusza i piękny kolor. Bywa mylony ze śmiertelnie trującym muchomorem zielonawym (sromotnikowym). Co warto o nim wiedzieć?
1. Co to jest gołąbek zielonawy?
Gołąbek zielonawy (Russula virescens) to gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych. Znany jest również pod takimi nazwami jak: gołąbek zielony, brzozówka, cyganka, zielonka, surowiatka, surojadka zielonawa czy siwek. Systematyka Russula virescen przedstawia się następująco:
- Domena - eukarionty,
- Królestwo - grzyby,
- Typ - podstawczaki,
- Klasa - pieczarniaki,
- Rząd - gołąbkowce,
- Rodzina - gołąbkowate,
- Rodzaj - gołąbek,
- Gatunek - gołąbek zielonawy.
2. Gdzie rośnie zielonka?
Gołąbek zielonawy występuje w Azji i Europie. Można go znaleźć w lasach liściastych i iglastych, najczęściej pod brzozami, bukami i dębami, zwykle pojedynczo, czasami w małych grupach. Owocniki pojawiają się od czerwca do października.
Zielonka jest grzybem jadalnym, uważanym za jeden z najsmaczniejszych gatunków gołąbków. W Polsce dość pospolity, ceniony za delikatny smak i orzechowy zapach. Nadaje się do spożywania na surowo. Można go także smażyć, dusić i gotować, kisić i marynować. Stanowi świetny dodatek do sałatek, sosów i zup.
3. Jak wygląda gołąbek zielonawy?
Jak wygląda gołąbek zielonawy? Jego kapelusz ma barwę szarozieloną, żółtozieloną do niebieskozieloną z brązowymi plamkami przy brzegach. Starsze egzemplarze bledną i robią się jaśniejsze.
Młode okazy mają kapelusze kuliste, z czasem półkuliste, łukowe i rozpostarte. U starszych osobników są spłaszczone i wklęsłe na środku. Pokryte są grubą, łuskowatą, suchą i matową skórą, która przylega do miąższu. Cechą charakterystyczną jest popękana i podzielona na poletka powierzchnia.
Średnica kapelusza wynosi nie więcej niż 15 cm. Starsze osobniki mają tak charakterystyczną powierzchnię kapelusza, że łatwo odróżnić je od innych gatunków grzybów. Trzon gołąbka zielonawego nie przekracza 15 cm wysokości.
Ma walcowaty kształt, jest biały, twardy i pełny, choć z wiekiem robi się gąbczasty i kruchy. Jest gładki, przybiera białą lub beżową barwę. Podstawa często ma rdzawe plamki. Pod wpływem ucisku trzon staje się rdzawy.
Blaszki gołąbka zielonawego są grube i niespecjalnie gęste, często rozwidlone i połączone. Są koloru białego, kremowego, z wiekiem z rdzawymi plamkami, szczególnie na ostrzach. Z kolei miąższ grzyba jest gruby, mięsisty, biały, u młodych owocników twardy, u starszych kruchy i porowaty. Uszkodzony nieco brązowieje.
W Polsce rośnie kilka gatunków zielonych gołąbków, żaden jednak nie ma tak charakterystycznej powierzchni i odcienia koloru jak gołąbek zielonawy. Niemniej zdarza się, że młode osobniki są mylone ze zdecydowanie mniej smacznym gołąbkiem białozielonawym (ten nie ma spękanej, matowej skórki, jest lśniący nawet wtedy, gdy jest suchy), ale i śmiertelnie trującym muchomorem sromotnikowym.
To dlatego przy zbieraniu gołąbków o zielonym, zielonkawym, białozielonym kolorze kapelusza zaleca się szczególną ostrożność (zresztą jak w przypadku wszystkich grzybów). Istotne jest, by znajdując grzyby nie odcinać wyłącznie ich kapeluszy, ale sprawdzać podstawę trzonu. Muchomor wyrasta z pochwy i ma bulwiastą podstawę trzonu.
4. O czym pamiętać zbierając grzyby?
Zbierając i przetwarzając grzyby w kuchni zawsze należy zachować ostrożność. O czym trzeba pamiętać? Należy zbierać wyłącznie okazy zdrowe, kształtne, a także takie, co do których mamy absolutną pewność, że są jadalne. Warto pamiętać, że jeden trujący grzyb czy nawet jego nóżka mogą być przyczyną nieszczęścia.
Warto podkreślić, że ludowe metody oceniania grzybów bywają zawodne, a mity na ich temat mogą być zabójcze. Na grzybach trzeba się po prostu znać i mieć w tym zakresie doświadczenie. Warto wiedzieć, że grzyb trujący:
- po posoleniu nie musi zżółknąć,
- nie zawsze jest gorzki,
- srebrna łyżeczka podczas gotowania go nie musi sczernieć,
- nadgryzienie okazu przez owady w lesie wcale nie oznacza, że jest jadalny.
Świeże grzyby trzeba szybko przygotować i najlepiej od razu zjeść. Przyrządzonych nie powinno się przechowywać. Lepiej je ususzyć, zasolić, zamarynować albo zamrozić. Dzieci do trzeciego roku życia oraz osoby uczulone na grzyby nie powinni jeść ich w ogóle.