Nalewka gwajakowa – skład, właściwości i zastosowanie

Nalewka gwajakowa (łac. tinctura guajaci) to alkoholowy roztwór żywicy gwajakowej. Dawniej stosowano ją w lecznictwie, obecnie wykorzystuje się między innymi do wykrywania białek, na przykład glutenu, a także do reakcji barwnych.

Składnikami nalewki gwajakowej są:

• żywica gwajakowa (jedna część), czyli wysuszona wydzielina wyciekająca z uszkodzonych pni gwajakowca lekarskiego,
• alkohol 60-70% (pięć części).

Swoje właściwości nalewka zawdzięcza roślinie, z której pochodzi. To gwajakowiec lekarski.

Gwajakowiec lekarski (Guaiacum officinale L.) nazywa się również drzewem gwajakowym lub gwajakiem właściwym. To gatunek niewielkiego drzewa z rodziny parolistowatych (Zygophyllaceae), które rosną w suchych i równinnych lasach Ameryki Środkowej (Małe Antyle, Portoryko i Kolumbia).

Guaiacum officinale to drzewo, które osiąga wysokość do 12 metrów. Jego liście są pierzaste - składają się z czterech jajowatych listków. Kwiaty rośliny mają głęboko i nierównodzielny pięciokrotny kielich, pięciopłatkową i dużą, błękitną koronę. Co cieNalewka gwajakowa – skład, właściwości i zastosowaniekawe w każdej z nich jeden płatek jest inny od pozostałych.

Kwiaty wyrastają po 8-10 na szczytach gałązek. Z kolei owoce drzewa są skórzaste i mięsiste, czerwonożółte torebki z czarnymi nasionami. Drewno gwajakowca lekarskiego zawiera duże ilości żywicy, z której wytwarza się nalewkę gwajakową oraz substancję o właściwościach wykrztuśnych.

Żywicy gwajakowej używa się w medycynie ludowej do łagodzenia różnych dolegliwości. Ma to związek z tym, że zawiera ona wiele substancji leczniczych, do których wlicza się gwajakol, gwajacyjnę, saponinę i olejek eteryczny z zawartością azulenu.

Z uwagi na swoje właściwości drewno gwajakowca lekarskiego stosuje się także do wytwarzania części maszyn. Surowiec znajduje również zastosowanie w budownictwie okrętowym. Ale to nie wszystko. Ponieważ roślina bywa nazywana świętym drzewem („palo santo”), jej drewno wykorzystuje się do wyrobu wielu różnych przedmiotów i ich elementów, takich jak: drzewce włóczni, trzonki narzędzi oraz tradycyjne naczynia do parzenia yerba mate.

Obecnie gatunek, ze względu na ograniczone zasoby, jest uznawany za zagrożony. Chroni go Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES).

Konwencja CITES (od ang. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora), skrótowo konwencja waszyngtońska, to międzynarodowy układ ograniczający transgraniczny handel różnymi gatunkami roślin i zwierząt oraz wytworzonymi z nich produktami.

Niegdyś nalewkę gwajakową stosowano w lecznictwie. Dziś częściej wykorzystuje się ją do wykrywania białek, głównie glutenu w różnego rodzaju produktach. Stosuje się ją również do reakcji barwnych, służących do identyfikowania odmiennych gatunków porostów i grzybów.

Nalewka gwajakowa ma silne właściwości: rozgrzewające i przeciwświądowe oraz przeciwbólowe przeciwbakteryjne, przeciwroztoczowe, rumieniące, przeciwgnilne, odkażające i odświeżające. To dlatego:

• hamuje procesy gnilne i fermentacyjne, zatrzymuje rozwój grzybów,
• odkaża drogi moczowe, wykazuje aktywność żółciopędną,
• działa osuszająco i ściągająco na rany,
• pobudza krążenie w skórze i tkance podskórnej.

Od wieków nalewka gwajakowa stosowana jest w ziołolecznictwie, obecnie także w stomatologii oraz w przemyśle kosmetycznym.

Wykorzystuje się ją jako lek:

• łagodzący dolegliwości reumatyczne i artretyczne,
• napotny,
• moczopędny,
• usprawniający przemianę materii,
• przeciwgorączkowy,
• na choroby pasożytnicze (lamblioza, choroby pierwotniakowe),
• na zakażenia bakteryjne układu pokarmowego i oddechowego,
• na nieżyt dróg oddechowych (kaszel, chrypka, zapalenie oskrzeli i gardła, zapalenie zatok),
• w leczeniu infekcji o podłożu wirusowym.

Jak przygotować nalewkę gwajakową? Można ją zrobić, zalewając 100 ml gwajakolu 500 ml spirytusu. Następnie odstawiamy nalewkę na minimum 5 dni. Innym sposobem jest gotowanie drewna gwajakowego przez 5 minut. Ciecz odstawia się na pół godziny, a po przecedzeniu zalewa alkoholem etylowym w stosunku 1: 5. Żywicę gwajakową i drewno gwajakowe można kupić w sklepach internetowych.