Objawy refluksu - symptomy charakterystyczne i współtowarzyszące

Refluks to użytkowa nazwa choroby refluksowej przełyku. Jest to zespół różnorodnych dolegliwości, które wywołane są zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Połykany pokarm, zamiast trafić do żołądka, cofa się do przełyku razem z treścią żołądkową oraz wytwarzanym w żołądku kwasem solnym i enzymami trawiennymi i wywołuje nieprzyjemne uczucie pieczenia, czyli tzw. zgagę.

Objawy refluksu, według danych medycznych, dotyczą od 4 do 7% osób dorosłych. Pojawiają się regularnie, tzn. codziennie lub prawie codziennie. Refluks w języku polskim oznacza „zwracanie” lub „cofanie”. Istota choroby refluksowej polega na zwracaniu zawartości żołądka do przełyku. Ponieważ do przełyku trafia nie tylko wcześniej połknięty pokarm, ale i wytwarzany w żołądku kwas solny oraz enzymy trawiące, powoduje to powstawanie przykrych dolegliwości, z których najbardziej typową jest zgaga.

1. Charakterystyka refluksu

Choroba refluksowa może grozić poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Silne działanie drażniące kwasu solnego oraz enzymów może powodować zapalenie przełyku i jego niebezpieczne powikłania. Refluks z żołądka do przełyku występuje sporadycznie u każdego człowieka. Problemem staje się wówczas, gdy dolegliwości są silne lub często nawracają. Mówi się wtedy właśnie o chorobie refluksowej. Ocenia się, że do 7% dorosłych cierpi regularnie na objawy refluksu. Jeżeli uwzględnić chorych, u których objawy refluksu występują co najmniej raz w tygodniu, wartość ta wzrasta do około 1/5 wszystkich dorosłych. Duża część spośród nich w ogóle nie zgłasza się do lekarza, próbując sobie radzić z dolegliwościami we własnym zakresie.

Zobacz film: "Jak pozbyć się zgagi?"

W przebiegu choroby refluksowej pojawiają się charakterystyczne objawy. Należą do nich:

• zgaga – najbardziej charakterystyczny objaw choroby. Występuje u ponad 90% chorych. Jest to uczucie dyskomfortu lub bólu, najczęściej piekącego lub palącego, zlokalizowanego za mostkiem. Zazwyczaj pojawia się po jedzeniu lub nocą, budząc chorego ze snu. Trwa kilkanaście-kilkadziesiąt minut i zwykle samoistnie ustępuje. Jest spowodowana zarzucaniem kwaśnej zawartości żołądka do przełyku;
• zwracanie – jest uczuciem goryczy lub kwasu w jamie ustnej spowodowanym zarzucaniem treści żołądkowej. Należy odróżniać zwracanie od wymiotów;
• zaburzenia w połykaniu – inaczej dysfagia. Są związane z utrudnieniem przechodzenia połykanego pokarmu przez przełyk. Można je opisać jako uczucie ucisku lub „węzła” za mostkiem. Zaburzenia połykania mogą być spowodowane niewłaściwą perystaltyką przełyku, stanem zapalnym lub zwężeniem przełyku. U chorych z dysfagią lekarz powinien wykluczyć raka przełyku. Uczucie bólu za mostkiem przy przełykaniu, tzw. odynofagia, jest innym objawem, odczuwanym przez chorych z zapaleniem przełyku;
• ból w klatce piersiowej – może być ostry lub tępy, może promieniować do pleców, barków i szyi. Spowodowany jest prawdopodobnie przez podrażnienie zakończeń nerwowych przełyku w czasie jego rozciągania lub pobudzania przez kwas żołądkowy. Czasem trudno jest odróżnić ten rodzaj bólu od bólu spowodowanego niedokrwieniem serca;
• krwawienie z przełyku – występuje pod postacią krwistych lub fusowatych wymiotów. Jest rzadkim objawem choroby refluksowej. Może oznaczać duże nasilenie zapalenia przełyku lub obecność innej choroby.

2. Symptomy współtowarzyszące refluksowi

• objawy płucne – zarzucana do przełyku treść żołądkowa może dostawać się do krtani i oskrzeli. Rezultatem tego może być astma oskrzelowa, zapalenie oskrzeli, przewlekły kaszel i nawracające zapalenia płuc. Objawy płucne refluksu występują u około 10% dorosłych z chorobą refluksową;
• objawy refluksu z jamy ustnej – obejmują wytwarzanie dużej ilości śliny, zapalenie dziąseł i uszkodzenie zębów. Zapalenie dziąseł i uszkodzenie szkliwa zębów są spowodowane zetknięciem z kwaśną treścią zarzucaną do ust;
• objawy refluksu gardłowe – uszkodzenie krtani i gardła może objawiać się chrypką, zapaleniem krtani, suchym zapaleniem gardła lub uczuciem zatykania w gardle. Lekarz musi w takim wypadku wykluczyć inne przyczyny dolegliwości, w tym raka krtani;
• objawy refluksu ze strony uszu – ból ucha lub uszu pojawia się rzadko. Może być spowodowany uszkodzeniem przez kwas żołądkowy nosa i gardła, mających połączenie z uchem środkowym.

3. Przyczyny refluksu

Refluks żołądka i przełyku może być spowodowany wieloma czynnikami. Do najbardziej typowych przyczyn powstawania choroby refluksowej należą:

• zaburzenia pracy dolnego zwieracza przełyku;
• zaburzenia motoryki przełyku;
• zaburzenia opróżniania żołądkowego;
• przepuklina rozworu przełykowego przepony;
• niedobór wydzielania śliny;
• scleroderma (twardzina);
• leki stosowane w innych chorobach.

Choroba refluksowa dotyczy osób w każdym wieku i obu płci, jednak częstość jej występowania zwiększa się wyraźnie w grupie osób powyżej 40. roku życia. Refluks występuje dużo rzadziej u dzieci, ale może dotyczyć nawet niemowląt. Objawy refluksu bardzo obniżają jakość życia i zdolność do pracy, bardziej niż uporczywy ból głowy, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca. W związku z powszechnym występowaniem tej choroby i wciąż odnotowywanym wzrostem zachorowań refluks jest określany jako choroba społeczna XXI wieku. Zdrowe odżywianie może pomóc w pokonaniu dolegliwości żołądkowo-przełykowych.