Serdecznik pospolity – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca L.) to wieloletnia roślina należąca do rodziny jasnotowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Europy i Azji, jest rozpowszechniona na całym świecie. Można ja spotkać w miejscach nasłonecznionych i zasobnych w wapń, zwykle na rumowiskach, przydrożach, śmietniskach i zaniedbanych parkach oraz suchych pastwiskach, najczęściej na terenach nizinnych. Bywa uprawiana jako roślina lecznicza. Ludowe nazwy serdecznika pospolitego to: gęsia stopa, lisi ogon, lwie serce.

Jak wygląda serdecznik pospolity? Roślina może osiągać metr wysokości. Ma owłosione, puste łodygi wyrastające z kłączy oraz pokryte sztywnymi włoskami liście. Jej kwiaty są różowo-fioletowe. Wyrastają z kątów górnych liści. Charakterystyczne jest to, że wydziela silny, nieprzyjemny zapach.

Ziele serdecznika pospolitego zawiera wiele związków czynnych. To:

• fenylopropanoidy (werbaskozyd, lewandulifoliozyd, leonozyd A i B),
• flawonoidy (pochodne kemferolu, kwercytyny, apigeniny),
• związki triterpenowe (kwas oleanowy, kwas ursolowy),
• glikozydy bufadienolowe,
• związki diterpenowe,
• związki azotowe,
• alkaloidy i protoalkaloidy,
• sterole,
• glikozydy irydoidowe,
• kawolidy,
• kwasy organiczne i sole mineralne,
• garbniki (w niewielkiej ilości.

Serdecznik pospolity, z uwagi na właściwości i działanie, znajduje zastosowanie w medycynie tradycyjnej i konwencjonalnej. Surowcem leczniczym jest ziele serdecznika. Z ziela można przygotować napar lub nalewkę na spirytusie. Roślina jest wykorzystywana także do aromatyzowania piwa i potraw.

Preparaty z serdecznikiem mają walory uspokajające, obniżają także ciśnienie krwi, a i zwiększają przepływ krwi do serca. Łagodzą zaburzenia pracy mięśnia sercowego, obniżają puls, przez co regulują i poprawiają pracę narządu. To dlatego są składnikiem mieszanek sercowych i uspokajających. Często łączy się go z kozłkiem lekarskim i głogiem w mieszankach wzmacniających napięcie mięśnia sercowego i obniżających ciśnienie krwi.

Serdecznik pospolity jest wykorzystywany w leczeniu chorób układu nerwowego (np. nadmierna pobudliwość nerwowa, depresja, stres) i sercowo-naczyniowego, takich jak:

• choroba wieńcowa (w początkowym etapie),
• łagodna tachykardia,
• lekkie przypadki dusznicy bolesnej,
• choroba Basedowa,
• nadciśnienie (wykazuje działanie hipotensyjne, czyli obniża ciśnienie tętnicze krwi).

Trzeba wiedzieć, że przy schorzeniach sercowo-naczyniowych preparaty zawierające serdecznik (herbata, tabletki, krople) nie zastępują leków zalecanych przez lekarza. Ponieważ serdecznik pospolity ma działanie przeciwskurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego, bywa wykorzystywany w przypadku bólu brzucha, niestrawności, biegunki, wzdęć.

Ze względu na to, że może stymulować przepływ krwi przez macicę, „lwi ogon” sprawdza się w przypadku zaburzeń miesiączkowania, zwłaszcza nieregularnych i bolesnych miesiączek (jest polecany do zwalczania zespołu napięcia przedmiesiączkowego - PMS). Łagodzi także dolegliwości związane z menopauzą.

Serdecznik pospolity jest również zalecany do łagodzenia wielu schorzeń układu oddechowego: nieżytu oskrzeli i astmy, uporczywego kaszlu, bólu w klatce piersiowej oraz zaburzeniach oddychania związanych z rozstrojem nerwowym.

To jednak nie wszystko. Ziele serdecznika pospolitego ma także działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, ściągające. To dlatego zawierającymi go roztworami warto przemywać zranioną, oparzoną czy podrażnioną skórę.

Ziele serdecznika pospolitego nie może być stosowane przez wszystkich i w każdej sytuacji, nawet jeśli mógłby pomóc. Przeciwwskazanie stanowi ciąża i karmienie piersią, a także wiek (nie powinien być stosowany u dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia) oraz obfite miesiączki oraz stosowanie preparatów, które rozrzedzają krew.

Przyjmowane w zalecanych dawkach ziele serdecznika nie wykazuje skutków ubocznych. Spożycie go w jednorazowej dawce w ilości większej niż dozwolona (3 g sproszkowanego ekstraktu z ziela) może wywołać ból głowy, biegunkę, krwawienie z macicy lub podrażnienie żołądka.