Skutki niedoboru żelaza
Żelazo jest mikroelementem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Najczęściej jego niedobór występuje po długotrwałym wysiłku, w okresie okołoporodowym i laktacyjnym, menstruacji i rekonwalescencji po chorobie, ale również w okresie pokwitania i starości.
Stres, niewłaściwy tryb życia, diety restrykcyjne, a przede wszystkim wegańska i wegetariańska, mogą powodować w organizmie znaczny niedobór mikro- i makroelementów, w tym również żelaza.
1. Rola żelaza w organizmie
Styl życia i zanieczyszczone środowisko wpływają na organizm, dlatego większość ludzi stosuje suplementy diety bogate w cenne składniki. Jednym z pierwiastków, którego często brakuje w ludzkim organizmie, a który jest bardzo ważny dla prawidłowego funkcjonowania, jest żelazo.
Niestety, żelazo dostarczane razem z codziennym pożywieniem nie wystarcza, aby organizm prawidłowo funkcjonował. Dlatego ważne jest, by dostarczać go również innymi sposobami.
Krew człowieka składa się z erytrocytów (krwinek czerwonych), leukocytów (krwinek białych) oraz trombocytów (płytek krwi). Erytrocyty są odpowiedzialne za transport substancji odżywczych, a przede wszystkim tlenu. Żelazo wchodzi w skład czerwonego barwnika krwi – hemoglobiny, a to właśnie od hemoglobiny zależy prawidłowe oddychanie komórkowe, gdyż to do niej przyczepiają się cząsteczki tlenu. Dlatego żelazo jest tak pożądanym pierwiastkiem, bez którego proces oddychania komórkowego nie byłby możliwy.
2. Żelazo w diecie
W układzie pokarmowym żelazo wchłania się w dwunastnicy oraz jelicie czczym.
W produktach spożywczych znajduje się żelazo hemowe oraz trudniej wchłanialne żelazo niehemowe. Żelazo hemowe znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego i po spożyciu pokarmów jest wchłaniane tylko w 20 proc. Natomiast żelazo niehemowe pochodzące z pokarmów roślinnych wchłania się jeszcze trudniej (5 proc.).
Tak więc najlepszym źródłem żelaza w diecie są pokarmy pochodzenia zwierzęcego.
| Produkt | mg/100 g | Produkt | mg/100 g |
|---|---|---|---|
| wątróbka drobiowa | 9,5 | brokuły | 0,9 |
| pierś z kurczaka | 0,4 | koper | 2,7 |
| polędwica wołowa | 3,1 | fasola biała | 6,9 |
| szynka wiejska wieprzowa | 0,9 | natka pietruszki | 5,0 |
| ser biały | 0,2 | soja | 8,9 |
| ser żółty | 0,5 | morele suszone | 3,6 |
| żółtko jaja | 7,2 | orzechy laskowe | 3,4 |
Picie dużej ilości herbaty, kawy, przyjmowanie fitynianów zawartych w nasionach zbóż – zmniejszają przyswajalność żelaza. Ponadto jest mniej absorbowane w obecności soli mineralnych, wapnia i fosforu, dlatego należy odpowiednio dobierać produkty pokarmowe, komponując posiłek.
Do czynników zwiekszających wchłanianie żelaza w układzie pkarmowym zaliczamy:
- witaminę C,
- aminokwasy (histydyna, lizyna), które obecne są w mięsie, drobiu, rybach, mleku kobiecym.
3. Zapotrzebowanie na żelazo
Zapotrzebowanie na żelazo jest zmienne i zależne od wieku, płci oraz stanu organizmu. Norma dobowego spożycia waha się w dość dużych granicach. U osób dorosłych: od 10 mg/dobę u mężczyzn, do 20 mg/dobę u kobiet, z zastrzeżeniem, że w okresie ciąży i karmienia piersią powinno to być 30 mg/dobę.
Niedobór żelaza spotyka się w stanach zwiększonego zapotrzebowania, zaburzeń wchłaniania lub zwiększonej utraty żelaza. W takich przypadkach może wystąpić niedokrwistość, inaczej zwana anemią.
Żelazo należy do tych składników, bez których organizm nie mógłby normalnie funkcjonować. Jednak największe zapotrzebowanie występuje:
- w okresie ciąży,
- w okresie karmienia piersią,
- w okresie menstruacji,
- w okresie dojrzewania,
- w okresie starzenia.
Żelazo jest pierwiastkiem, który musi być stale dostarczany do organizmu, jednak najbardziej narażone na jego brak są kobiety w ciąży, gdyż rozwój dziecka i wykształcanie się tkanek i narządów wymaga podwójnych dawek tego pierwiastka.
Gdy w organizmie brakuje żelaza, spada ogólna sprawność fizyczna i intelektualna: koncentracja i zdolność zapamiętywania. Ponadto brak żelaza powoduje, że jesteśmy bardziej narażeni na infekcje i przeziębienia czy zaburzenia rytmu serca.
Jednak najgroźniejszym skutkiem niedoboru żelaza jest anemia, która powoduje osłabienie, senność, bóle i zawroty głowy. W bardziej zaawansowanej anemii dochodzi do zapalenia błony śluzowej i kącików ust, łamliwości paznokci i włosów, a skóra staje się sucha i łuszcząca. Anemia w czasie ciąży często wywołuje przedwczesny poród, urodzenie dziecka z niską masą urodzeniową, niedotlenienie płodu, co może spowodować jego obumarcie.
Laktoferyna jest białkiem występującym w mleku kobiecym. Wspomaga ona wchłanianie żelaza przez organizm noworodka. Ponadto ma działanie przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze oraz immunostymulujące, antynowotworowe i antyoksydacyjne. Stymuluje jelitową i systemową odpowiedź immunologiczną, wpływa na wzrost przyjaznych bakterii jelitowych.
Suplementy diety zawierające żelazo powinny być zażywane przez kobiety w ciąży oraz karmiące. Wskazaniem do ich stosowania są również choroby przewodu pokarmowego (wrzody żołądka i dwunastnicy) oraz obfite miesiączki.
Żelazo jako pierwiastek energii i witalności jest jednym z najbardziej pożądanych przez organizm pierwiastków. Często nie zdajemy sobie sprawy, że przemęczenie i obniżona odporność organizmu to efekt niedoboru żelaza. Ignorując te pierwsze objawy, narażamy się na nieprzyjemną i ciężką anemię.
Pijąc sok z gotowanych buraków oraz stosując suplementy diety, na pewno pomożemy organizmowi w przyswajaniu żelaza. A my dzięki temu będziemy cieszyć się zdrowiem i pełnią życia.