Stożkówka cienkotrzonowa – właściwości, występowanie i zagrożenia

Stożkówka cienkotrzonowa (Conocybe) to gatunek grzybów z rodziny gnojankowatych (Bolbitiaceae). Występuje w Ameryce Północnej i Europie, a także w całym obszarze Pacyfiku. W Polsce rozprzestrzenienie i częstość występowania nie są znane.

Wiadomo, że grzyb rośnie na próchniejącym podłożu drzewnym, w zrębkach drzewnych lub korze, na świeżo założonych trawnikach i obszarach trawiastych, pod którymi znajdują się resztki drewna, a także na bogatych glebach gliniastych, zwłaszcza na terenach zalesionych w obszarach wapiennych, na krawędziach ścieżek, w parkach.

Stożkówkę cienkotrzonowa można znaleźć także w mchu, na omszałych polanach, wzdłuż ścieżek, w trocinach i kompostach oraz wokół szklarni. Conocybe należy do grupy saprotrofitów. To żywe organizmy, które pozyskują pożywienie z martwej i rozkładającej się materii organicznej.

Są ważnymi organizmami w utrzymywaniu równowagi środowiskowej. Działają na martwą materię organiczną i pomagają środowisku poprzez rozkład substancji rozkładającej się na prostsze substancje, które są następnie pozyskiwane przez rośliny.

Po raz pierwszy Conocybe zdiagnozował w 1884 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus togularis var. filaris. Obecną nazwę nadał mu R. Kühner w 1935 r. Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.

Systematyka grzybów przedstawia się następująco:

• Domena: eukarionty
• Królestwo: grzyby
• Typ: podstawczaki
• Klasa: pieczarniaki
• Rząd: pieczarkowce
• Rodzina: gnojankowate
• Rodzaj: stożkówka
• Gatunek: stożkówka cienkotrzonowa

Stożkówka cienkotrzonowa ma nieduży kapelusz o średnicy od 0,3 do 1,2 cm. Swoim kształtem początkowo przypomina stożek z tępym garbkiem lub ma kształt stożkowo-dzwonkowaty. Kapelusz z czasem staje się wypukły. Co ciekawe, podczas wilgotnej pogody jest cynamonowy, na środku rdzawy, a podczas suchej blaknący.

Trzon stożkówki cienkotrzonowej przyjmuje cylindryczny kształt i osiąga wysokość od 1 do 3,5 cm oraz grubość od 0,5 do 1,5 mm.. W górnej części ma kolor kości słoniowej lub srebrzystobiały. Z kolei w dolnych partiach przyjmuje barwę sepii, przy czym stopniowo ciemnieje ku podstawie. Jest grubo prążkowany i pokryty włókienkami.

Stożkówka cienkotrzonowa to grzyb trujący, który zawiera te same zabójcze amanityny, co muchomor sromotnikowy, muchomor jadowity i hełmówka obrzeżona. α-Amanityna to organiczny związek chemiczny, cykliczny oligopeptyd z grupy amanitotoksyn.

Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides), muchmor zielonawy, to gatunek grzybów należących do rodziny muchomorowatych. Jest silnie trujący i niebezpieczny, ponieważ ma łagodny smak i bywa mylony z wieloma innymi gatunkami grzybów.

Grzyb odpowiada za większość śmiertelnych zatruć grzybami na całym świecie. Wraz z muchomorem jadowitym (Amanita virosa) są najsilniej trującymi gatunkami grzybów występującymi w Polsce. Muchomor jadowity jest w Polsce rzadki.

Hełmówka jadowita jest szeroko rozpowszechniona na całej półkuli północne, w Polsce także. Rośnie na drewnie obumarłych drzew oraz na ściółce leśnej. Zazwyczaj występuje gromadnie, w mniejszych lub większych grupach.

Dla człowieka jest potencjalnie śmiertelnie trująca, jednak dotąd nie odnotowano przypadku zgonu wskutek zatrucia tym grzybem.

Pierwsze objawy zatrucia stożkówką cienkotrzonową zwykle występują z opóźnieniem, po 10–11 godzinach od spożycia. Przypominają grypę żołądkową lub zatrucie pokarmowe.

Wówczas pojawiają się bóle brzucha, mdłości, wymioty i biegunka, później obserwuje się znaczne obniżenie ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, odwodnienie i wstrząs.

Charakterystyczne jest to, że zatrucie przebiega fazami. Po dwóch dniach może dojść do względnej, ale pozornej stabilizacji stanu zdrowia. Gdy wydaje się, że pacjent wraca do zdrowia, następuje nawrót dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Pojawiają się również objawy uszkodzenia wątroby (działanie hepatotoksyczne).

Jeśli dawka spożytej trucizny była duża, śmierć następuje po 4–7 dniach. Najczęściej prowadzi do niej niewydolność wątroby (śpiączka wątrobowa).