Tarczyca bajkalska – wygląd, właściwości, wskazania i przeciwwskazania

Tarczyca bajkalska (łac. Scutellaria baicalensis) znana także jako bajkalina, to wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Jest dziko rosnącą byliną, która występuje w okolicach jeziora Bajkał, w Mongolii, Japonii oraz w Chinach. Występuje głównie na terenach suchych, chłodnych, górskich. Często pojawia się wzdłuż rzek. W Polsce można ją spotkać jedynie na plantacjach i w ogrodach botanicznych.

Jak wygląda tarczyca bajkalska?

Tarczyca bajkalska osiąga od 30 do 60 cm wysokości. Ma mięsiste i wydłużone kłącze z korzeniem palowym, od którego odchodzą korzenie boczne. Jej proste pędy pokryte są lancetowatymi liśćmi osadzonymi na krótkich ogonkach.

Najbardziej charakterystyczną częścią rośliny są kwiaty o ciemnoszafirowej bądź niebiesko-fioletowej barwie, z jasną plamką na środku, które kształtem przypominają lwią paszczę, zaś najcenniejszą żółtobrązowy, skręcony korzeń (stąd chińska nazwa rośliny Huang Quin, czyli żółte złoto).

Tarczyca bajkalska to roślina lecznicza od wieków wykorzystywana w tradycyjnej medycynie chińskiej. Swoje walory prozdrowotne zawdzięcza korzeniowi, który jest surowcem zielarskim. Najbardziej wartościowe są korzenie 3 i 4-letnich roślin, które po wykopaniu z ziemi osusza się i rozdrabnia.

Właściwości prozdrowotne tarczycy bajkalskiej mają związek z dużą ilością flawonoidów (pochodne flawonu i flawanonu: bajkalina, wogonina, oraksylina, bajkaleina, wogonozyd, skutelaryna), które działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie.

Zawiera także garbniki, olejki eteryczne, polisacharydy, sterole, alkaloidy, glikozydy irydoidowe, glikozydy fenetylowe, diterpeny i kwasy fenolowe.

Niegdyś napar z korzenia tarczycy bajkalskiej stosowano przy gorączce, alergii, astmie i chorobach wirusowych, także po ugryzieniu przez dzikie zwierzęta (w ramach przeciwdziałania wściekliźnie).

Obecnie wiadomo, że tarczyca bajkalska:

• zmniejsza stres oksydacyjny spowodowany uszkodzeniem kolagenu (wykazuje działanie przeciwutleniające); to także składnik kosmetyków działających przeciwstarzeniowo,
• obniża poziom wolnych trójglicerydów oraz wolnego cholesterolu we krwi, hamuje agregację płytek krwi, dzięki czemu sprawdza się w prewencji miażdżycy i zakrzepicy oraz innych chorób sercowo-naczyniowych,
• pozytywnie wpływa na funkcjonowanie mięśni, chroni komórki tkanki chrzęstnej, wspiera w chorobie zwyrodnieniowej stawów, łagodzi ból i redukuje obrzęki w przebiegu artretyzmu,
• działa ochronnie na wątrobę, stymuluje wydzielanie żółci, ułatwia proces trawienia; jest stosowana pomocniczo przy chorobach wątroby (zapalenie wątroby, zwłóknienie, rak wątroby),
• uszczelnia i hamuje wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych, dzięki czemu pomaga w zmniejszaniu obrzęków rąk i nóg oraz redukowaniu wybroczyn i żylaków,
• może być stosowana w ostrych, jak i przewlekłych stanach zapalnych, zwłaszcza w obrębie jamy ustnej i dziąseł,
• pomaga sobie radzić z nerwicą czy bezsennością, ponieważ ma działanie uspokajające i przeciwlękowe; surowiec może być stosowany w profilaktyce chorób nowotworowych i neurologicznych (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona).

Jak stosować tarczycę bajkalską?

Tarczyca bajkalska występuje w preparatach do stosowania zewnętrznego i wewnętrznego. Jest dostępna zarówno w formie ciętego korzenia, jak i gotowych kapsułek. Jest także składnikiem maści, żelu na skórę i płynu doustnego.

Aby skorzystać z dobroczynnych właściwości bajkaliny, jej krojony korzeń należy zalać wrzątkiem i zaparzać przez 10 minut (wystarczy jedna łyżeczka surowca). Gotowy napar zaleca się spożywać 2 razy dziennie. Z korzenia tarczycy bajkalskiej można także przygotowywać nalewkę.

Tarczyca bajkalska nie powinna być stosowana przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią, osoby z zaburzeniami krzepliwości krwi, z hipoglikemią, ze zbyt niskim ciśnieniem oraz z zaburzeniami autoimmunologicznymi.

Ze stosowaniem bajkaliny wiąże się niewielkie ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Możliwe skutki uboczne to dyskomfort żołądkowo-jelitowy. Ważne jednak, by zastosować się do przeciwwskazań, nie przekraczać zalecanych dawek i zastosować środki ostrożności.

Stosując bajkalinę należy pamiętać, że jej korzeń nasila działanie leków hipotensyjnych, przeciwcukrzycowych i benzodiazepin, a także przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych.