Cordyceps – właściwości, systematyka, działanie grzybów

Cordyceps (fr. maczużnik) to rodzaj grzybów z rodziny Cordycipitaceae. Wszystkie gatunki są pasożytami, przede wszystkim bezkręgowców, rzadziej innych grzybów. To bardzo interesujący gatunek. Uważa się, że aktywne składniki osobników z tego rodzaju włączają się w szlaki komunikacji komórkowej. Kiedy zarodniki znajdą się w pobliżu żywiciela, rozrastająca się grzybnia zastępuje stopniowo zaatakowane tkanki, wytwarzając ostatecznie owocnik z workami, który zawiera nitkowate askospory.

Jeśli chodzi o nazewnictwo, należy poczynić pewne spostrzeżenie. W opracowaniu 1985 roku autorstwa Barbary Gumińskiej i Władysława Wojewody, rodzaj ten opisany został pod polską nazwą maczużnik. Jednak w późniejszych pracach poświęconych mykologii nazwa ta nie pojawia się. Ponadto w 2003 roku Wiesław Fałtynowicz nazwę maczużnik zastosował w odniesieniu dla innego rodzaju grzybów - Sphinctrina.

Synonimy nazwy naukowej Cordyceps : Campylothecium Ces., Cordylia Fr., Cordyliceps Fr., Corynesphaera Dumort., Hypoxylum Juss., Mitrasphaera Dumort., Phytocordyceps C.H. Su & H.H. Wang, Polistophthora Lebert, Racemella Ces., Tettigorhyza G. Bertol., Torrubia Lév., in Cesati & de Notaris, Xylaria Hill ex Grev.

Systematyka grzybów Cordyceps przedstawia się następująco:

• Domena - eukarionty
• Królestwo - grzyby
• Typ - workowce
• Klasa - Sordariomycetes
• Rząd - rozetkowce
• Rodzina - Cordycipitaceae
• Rodzaj - maczużnik

Gatunki występujące w Polsce:

• Cordyceps bifusispora O.E. Erikss.,
• Cordyceps militaris (L.) Link 1833 – tzw. maczużnik bojowy,
• Cordyceps tuberculata (Lebert) Maire 1917 – tzw. maczużnik guzkowaty.

Do najcenniejszych grzybów medycyny chińskiej należy Cordyceps sinensis (maczużnik chiński). Ten pasożytniczy grzyb jest bogatym źródłem betaglukanów, minerałów, pierwiastków śladowych i witamin. Rośnie na wysokości powyżej 3500 metrów n.p.m, głównie w górach Tybetu oraz w chińskich prowincjach.

Maczużnik chiński bytuje na gąsienicach motyla Hepialus fabricius. Przyczepia się do jego powierzchni, po czym wypełnia całe pole swoim sklerocjum, z którego rozwija się dojrzała forma grzyba. Pierwszymi, którzy dostrzegli zdrowotne właściwości grzyba, byli himalajscy pasterze bydła i owiec. Wzmianki o tym datuje się na około V w. Od tamtego czasu Cordyceps sinensis był w Chinach wykorzystywany jako lek.

Cordyceps to grzyb mający szerokie zastosowanie w tradycyjnej medycynie chińskiej. Jest określany mianem „superfood” , czyli substancji o bardzo wysokim potencjale odżywczym.

W ziołolecznictwie oraz w medycynie chińskiej wykorzystuje się grzyby w całości, w postaci sproszkowanej. Cordyceps jest jednak obecny także w medycynie konwencjonalnej - stanowi składnik wielu leków oraz suplementów. Preparaty, które go zawierają, pomagają leczyć różne dolegliwości. Jak działają?

Uważa się, że prozdrowotne właściwości grzybów z rodzaju Cordyceps wynikają z ich intensywnego wpływu na ochronę przed stresem oksydacyjnym, wywołanym wolnymi rodnikami, funkcjonowanie układu odpornościowego, a także syntetyzowanie komórek układu odpornościowego i zapobieganie mutacjom genetycznym. Ponadto grzyb ma wpływ na indukcję apoptozy, czyli programowanej śmierci komórki w komórce nowotworowej.

Producenci preparatów, które w swoim składzie zawierają grzyby Cordyceps przypisują im działanie stymulujące metabolizm. Przekonują, że grzyby pomagają na choroby dróg oddechowych, infekcje bakteryjne i wirusowe, cukrzycę, anemię, choroby nowotworowe, a także stany przemęczenia, depresji czy obniżenia nastroju. Grzyb ma również pozytywnie wpływać na męską sprawność seksualną. Ponadto ekstrakt wodny z Cordyceps zwiększa wydajność płuc i wykorzystanie tlenu (z Cordyceps sinensis plemiona nomadów spożywają jako gorący napój, który przywraca siły i wigor, zwiększa odporność, pomaga pokonać słabość i zmęczenie).

Cordyceps, uważany jest za naturalny środek immunostymulujący, czyli zwiększający tolerancję immunologiczną organizmu. Przypisuje mu się zdolność poprawy wydolności tlenowej. Wykazuje również działanie antyzapalne oraz chroni przed wolnymi rodnikami.

Ponieważ zainteresowanie grzybami z rodzaju Cordyceps jest bardzo duże, pozyskuje się je z anamorficznych grzybni hodowanych w bioreaktorach. Na świecie produkuje się 10 mln ton leczniczych grzybów rocznie. Ma to związek z tym, że rosnąca wartość handlowa Cordyceps sinensis powoduje nadmierne eksploatowanie gatunku. Naukowcy i ekolodzy zwracają uwagę na niknące zasoby naturalne i degradację siedlisk.