Dlaczego coś nam smakuje?
Smak nie dotyczy jedynie sposobu, w jaki jedzenie oddziałuje na nasz język. Odczuwanie wrażeń smakowych wiąże się ze skoordynowaną pracą różnych zmysłów. Działa na psychikę, przywołując wspomnienia dzieciństwa. Łączy się z węchem, pogłębiając wrażenia smakowe. W końcu współdziała z dotykiem w momencie kontaktu pokarmu z kubkami smakowymi. Smak to filozofia – dziedzina, którą warto zgłębić. Poniżej prezentujemy kilka faktów, które pomogą ci poznać ten zmysł od innej, o wiele ciekawszej strony.
1. Preferencje smakowe
Preferencje smakowe to sprawa indywidualna. Istnieją jednak pewne prawidłowości charakterystyczne dla większości ludzi. Oto niektóre z nich:
1.1. Lubisz to, co twoja mama
Jeśli jesteś teraz w ciąży, najprawdopodobniej przekazujesz dziecku własne preferencje pokarmowe. Smak produktów, które spożywasz, dostaje się do płynu owodniowego, gdzie jest wychwytywany przez płód. Dlatego dziecko pamięta ulubione smaki matki nawet po urodzeniu. Podobna sytuacja ma miejsce u dzieci karmionych piersią. Gdy maluchy są na tyle duże, żeby jeść stały pokarm, preferują te same smaki, z którymi miały styczność już w łonie matki. Przekazywanie preferencji smakowych dotyczy smaków związanych np. z sokiem marchewkowym czy bananem, a nie jest związane z produktami takimi jak sól, gdyż nie wpływa ona na słoność płynu owodniowego bądź mleka matki. Tak naprawdę to zapach, będący składnikiem smaku, przenosi się między ciałem matki i dziecka. Matki mogą wykorzystać taki stan i promować spożywanie zdrowego pokarmu przez dzieci, jedząc go w czasie ciąży i w okresie karmienia piersią. Preferencje pokarmowe bowiem rodzą się w dzieciństwie i trwają przez całe dorosłe życie.
1.2. Lubisz to, co ci szkodzi
Ludzie konsumują niektóre szkodliwe produkty po części z powodu natury, a częściowo w wyniku oddziaływania kultury. Do prawidłowego funkcjonowania organizm potrzebuje tłuszczu, aby zbudować zapasy energii, ale gdy tylko przesadzamy z ilością jego spożycia, pomału zaczynamy skracać sobie życie. Nasi przodkowie nie dożywali 50. roku życia, dlatego że spożywali produkty źle wpływające na zdrowie, jak sól czy tłuszcz. My, mimo że wiemy więcej na temat szkodliwości danych substancji, nie ograniczamy ich dziennego spożycia. Żyjemy dłużej, ponieważ mamy zapewnioną lepszą opiekę medyczną w porównaniu do naszych przodków.
2. Tajniki smaku
Funkcjonowanie zmysłu smaku wcale nie jest prostym mechanizmem. Efektywne odbieranie wrażeń smakowych wymaga włączenia do pracy pozostałych zmysłów.
2.1. „Mapa języka” nie odzwierciedla rzeczywistości
Na pewno nieraz widziałaś w podręczniku do biologii diagram pokazujący rozmieszczenie kubków smakowych na języku: smak słodki z przodu, słony po bokach i gorzki w tyle języka. To prawda, te obszary są wrażliwsze na dane smaki, ale w rzeczywistości można wywołać wszystkie typy wrażeń smakowych, działając na dowolny obszar języka zawierający kubki smakowe. Okazało się bowiem, że kubki smakowe znajdują się nawet głęboko w gardle. Wykazały to badania przeprowadzone na kobiecie, która mimo amputacji języka rozpoznawała bodźce smakowe.
2.2. To nos zna smak
Większość z tego, co uważa się za smak, jest w rzeczywistości zapachem. Gdy zatkasz nos i spróbujesz jakiejkolwiek potrawy, wyda ci się ona bez smaku. Nawet słodycze to nie to samo, gdy węch nie będzie odpowiednio działał. Co jest tego przyczyną? Gdy przepływ powietrza przez nos nie jest zablokowany, zapach spożywanego posiłku przedostaje się do gardła, a potem do nosa, co sprawia, że wrażenie smakowe jest spotęgowane. Jeśli zablokujesz ten proces, nie odczujesz przyjemności z jedzenia.
2.3. Możesz ograniczyć sól i tłuszcz, zachowując smak
Aby wykluczyć sól z diety, nie powodując utraty smaku, można zastosować w kuchni różnorodne substytuty soli, jak np. świeże lub suszone zioła. Jeśli chodzi o ograniczenia tłuszczu, mamy duże pole do popisu. Na przykład, robiąc mus czekoladowy, który najczęściej zawiera żółtka jaj i śmietanę, możemy zastąpić składniki innymi produktami. Woda i żelatyna w połączeniu z czekoladą tworzą także kremowy mus. Ten jednak jest o wiele zdrowszy i dodatkowo podkreśla smak czekolady.
Istnieje wiele niespotykanych zależności między smakiem a węchem, dotykiem i wzrokiem. Będąc tego świadomą, zatrzymaj się na chwilę przed rozpoczęciem następnego posiłku. Sprawdź, jak smak rozchodzi się po twoim ciele, jak wędruje przez kubki smakowe do mózgu. Dzięki temu znacznie pogłębisz wrażenia smakowe, a posiłek sprawi, że choć na chwilę oderwiesz się od szarej rzeczywistości.