Działanie witamin
Przez wiele lat uważano, że białka i woda wystarczą do zapewnienia organizmowi procesów życiowych. Witaminy i ich rolę w przemianie materii odkryto znacznie później. Termin witaminy wprowadził polski biochemik Kazimierz Funk, który jako pierwszy wydzielił związek organiczny grupy aminowej (stąd też nazwa witaminy, od „vita” – życie, „amina” – nazwa związku organicznego grupy aminowej) i nazwał go witaminą B1. Obecnie znamy wiele witamin, które potrafimy wyizolować, ale też i syntetyzować.
1. Rola witamin w organizmie
Nasz organizm nie potrafi sam wytwarzać witamin, dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem lub w formie prowitamin, które w procesie przemian metabolicznych uzyskują pełną aktywność biologiczną. Witaminy są nam niezbędne dla prawidłowego wzrostu, rozwoju oraz odpowiedniego przebiegu procesów metabolicznych organizmu. Witaminy są istotnymi czynnikami biorącymi udział w procesach utleniania i redukcji. Biorą udział również w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów, przemianach aminokwasów mających wpływ na wszystkie układy organizmu.
Mówiąc o witaminach, możemy mówić o dwóch przypadkach – kiedy jest ich zbyt wiele, wtedy mówimy o hiperwitaminozie, natomiast gdy jest ich zbyt mało, mówimy o hipowitaminozie. Niedobór witamin prowadzi do zaburzeń procesów metabolicznych i możliwości wystąpienia wielu chorób, takich jak: szkorbut, krzywica, niedowidzenie wieczorne. Brak witamin obniża także sprawność układu odpornościowego. Nadmiar witamin z kolei może powodować różne schorzenia z objawami zatrucia włącznie. Dlatego podczas codziennego ich zażywania należy pamiętać, aby nie przesadzać z ilością, ale również nie dopuścić do sytuacji, w której będzie ich za mało.
2. Podział witamin
Witaminy możemy podzielić na:
- rozpuszczalne w wodzie – B1, B2, B5, B6, B12, PP, C, H, kwas foliowy,
- rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E, K.
Pierwsza grupa witamin w organizmie jest gromadzona w niewielkim stopniu, dlatego powinny być dostarczane w pokarmie w odpowiedniej ilości. Witaminy rozpuszczalne w wodzie można znaleźć w takich produktach, jak:
Druga grupa witamin jest magazynowana w organizmie, dlatego możemy tolerować ich okresowy niedobór. Ich źródłem są:
- oleje roślinne,
- kiełki pszenicy i soi,
- orzechy,
- ryby morskie.
„Witaminy antyoksydacyjne”, beta-karoten (prowitamina A) oraz witaminy E i C są szczególnie ważne w zachowaniu zdrowia. Ich wielką zaletą jest to, że przeciwdziałają szkodliwemu oddziaływaniu tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, mają właściwości przeciwmiażdżycowe oraz przeciwnowotworowe.
Ilość przyjmowanych witamin zależy od naszego wieku, płci i aktywności fizycznej. W Polsce normy dietetyczne są ustalane przez Instytut Żywności i Żywienia i podawane do wiadomości publicznej. Na rynku dostępne są zestawy witamin dopasowane do potrzeb, wieku, aktywności fizycznej. Możemy znaleźć zestawy uniwersalne, specjalnie skomponowane dla dzieci i młodzieży (zawierają większą ilość żelaza i wapnia), dla sportowców, dla kobiet, dla kobiet w ciąży. Złożone i wzbogacone w składniki mineralne preparaty ułatwiają korzystanie z nich, gdyż dzięki temu nie musimy zażywać wielu tabletek, ale wystarczy nam jedna. Zestaw taki wpływa również korzystnie na wchłanianie witamin i optymalne wykorzystanie ich przez organizm. Dlatego warto oprócz odpowiedniej diety sięgnąć po witaminy w kapsułkach, dzięki temu nasz organizm będzie miał zapewnioną odpowiednią ilość składników potrzebnych mu do prawidłowego funkcjonowania.