Jajka na zdrowie
Wysokie stężenie cholesterolu we krwi jest istotnym czynnikiem ryzyka miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego rozwijających się na jej tle. Jednym ze składników diety, na który do tej pory często zawracano uwagę w diecie hipolipemicznej, były jaja. Słyszeliśmy bowiem, że zawierają dużo cholesterolu i nie służą zdrowiu. A jak jest naprawdę?
1. O cholesterolu słów kilka
Cholesterol może być pobierany z pokarmem, ale również syntetyzowany w organizmie. Nie jest także substancją szkodliwą, bowiem spełnia w organizmie wiele istotnych funkcji. Jest niezbędny do wytwarzania błon komórkowych, funkcjonowania komórek nerwowych, produkcji kwasów żółciowych, wielu hormonów i witaminy D.
We krwi cholesterol występuje w postaci lipoprotein – kompleksów białkowo-tłuszczowych. Cholesterol frakcji LDL (cholesterol o małej gęstości, tzw. „zły cholesterol”) transportuje cholesterol z wątroby do tkanek obwodowych i wykazuje zdolność odkładania go w naczyniach krwionośnych. Sprzyja to powstawaniu złogów cholesterolu w postaci blaszki miażdżycowej i w konsekwencji może prowadzić do zwężenia światła tętnic. Z kolei frakcja cholesterolu HDL (cholesterol o dużej gęstości, tzw. „dobry cholesterol”) transportuje cholesterol z tkanek obwodowych do wątroby, gdzie syntetyzowane są z niego kwasy żółciowe. Cholesterol tej frakcji sprzyja zatem obniżaniu stężenia całkowitego cholesterolu we krwi.
2. Cholesterol egzo- i endogenny
Badania toczące się od lat udowodniły, że cholesterol obecny w diecie (egzogenny) tak naprawdę w niewielkim stopniu podwyższa stężenie „złego” cholesterolu we krwi. Z dietą przeciętny Polak dostarcza 200-400 mg cholesterolu na dobę, w organizmie zaś jest wytwarzane około 1500 mg. Większy odsetek cholesterolu jest zatem wytwarzany w organizmie człowieka. Największy udział w jego produkcji odgrywa wątroba (70%), jelita (15%) i skóra (3-5%). W naczyniach krwionośnych w dużej mierze odkłada się cholesterol endogenny, czyli taki, który w większości produkuje nasza wadliwa wątroba. W prawidłowych warunkach, gdy spożyjemy z pokarmem za dużo cholesterolu, organizm zmniejszy jego wytwarzanie endogenne. Jednak przy uszkodzeniu systemów samoregulacyjnych może dochodzić do nadprodukcji cholesterolu i odkładania go w naczyniach krwionośnych.
3. Benefity jaj
Jaja przez lata przeżywały złą passę. Oskarżano je o podwyższanie stężenia cholesterolu we krwi. Jednak według najnowszych badań naukowych jajko to jeden z najbardziej odżywczych produktów, jakie możemy włączyć do naszej diety. Białko jaja ma wzorcowy skład aminokwasowy, a zawarte w nim lecytyna i kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 zapobiegają odkładaniu się cholesterolu w naczyniach krwionośnych. Ponadto jajko bogate jest w liczne witaminy i składniki mineralne, takie jak prowitamina A, witamina D, fosfor czy witaminy z grupy B. Zawiera niewiele energii – jedna sztuka dostarcza około 75 kcal. Nagonka na jajka rozpoczęła się w latach 50. – gdy rozwijający się przemysł farmaceutyczny wynalazł leki antycholesterolowe i rozpętał fobię cholesterolową. Warto jednocześnie podkreślić, że w tradycyjnej polskiej diecie to nie jaja szkodzą, ale smażenie, spożywanie tłustych mięs, słodyczy i śmietany, którą zabielana jest większość zup.