Jasnota purpurowa – występowanie, właściwości i zastosowanie

Jasnota purpurowa (Lamium purpureum L.) to gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Jest spokrewniona z jasnotą białą, jasnotą różową, jasnotą gajowiec oraz jasnotą plamistą.

Ta jednoroczna lub dwuletnia bylina rośnie w Afryce Północnej, na terenie Algerii, Maroko, Madery i Wysp Kanaryjskich, a także w części Azji Zachodniej: w Libanie, Syrii, Turcji. Można ją spotkać także w Europie. W Polsce, tak jak i jasnota różowa, jest rośliną pospolitą. Występuje tak na niżu, jak i w niższych partiach gór.

Choć jasnota purpurowa preferuje żyzne, gliniaste gleby, najczęściej porasta rumowiska i przydroża, rowy i zarośla. Zwykle tworzy skupienia. Jest traktowana jak chwast, ponieważ pobiera z gleby wodę i składniki mineralne, stając się konkurencją dla innych roślin.

Poza tym może hamować wzrost roślin, ponieważ je zaciemnia. Jak wygląda jasnota purpurowa? Ma łodygę o kanciastych brzegach i liście pokryte delikatnym meszkiem, które rosną w kilku rzędach. Pomiędzy nimi wyrastają purpurowe kwiaty. Jest podobna do pokrzywy, stąd mówi się na nią pokrzywa kwitnąca. Nazywa się ją również jasnotą szkarłatną i głuchą pokrzywą, ponieważ jej liście, choć przypominają pokrzywę, nie parzą.

Roślina osiąga wysokość 10-45 cm. Kwitnie cały rok, najbardziej intensywnie wiosną i ciepłą jesienią. Ma różowopurpurowe kwiaty. Jest miododajna, zapylają ją głównie pszczoły i trzmiele. Wydziela charakterystyczny nieprzyjemny zapach.

Jasnota purpurowa jest rośliną zdecydowanie niedocenianą, ponieważ ma wiele walorów prozdrowotnych. Jej właściwości to zasługa obecnych w niej substancji, takich jak żelazo, witaminy, flawonoidy, związki irydoidowe, błonnik, a także kwasy: kwas chinowy, kwas hydroksycynamonowy, kwas kawowy czy kwas chlorogenowy.

Jasnota purpurowa ma właściwości lecznicze. Przede wszystkim działa na układ trawienny:

• sprawdza się przy zatruciach pokarmowych, ponieważ hamuje rozwój bakterii i grzybów, działając bakteriobójczo i bakteriostatycznie,
• pobudza wydzielanie soku żołądkowego, żółci oraz soku trzustkowego,
• wspiera pracę wątroby, działa na nią ochronnie,
• zapobiega niestrawności i nadkwasocie,
• podnosi kwasowość soku żołądkowego, poprawia trawienie białek.

Ponadto jasnota purpurowa zmniejsza napięcie mięśni szkieletowych, usuwa drżenie mięśni poprzecznie prążkowanych, rozluźnia. Łagodzi ból pleców i głowy (napięciowe i migrenowe).

Hamuje również nadmierne krwawienia miesiączkowe (podobnie jak jasnota biała zmniejsza dolegliwości miesiączkowe), obniża ciśnienie krwi i ma działanie uspokajające. Łagodzi także stan zapalny, ponieważ zawiera składniki, które hamują patologiczne wydzielanie mediatorów stanu zapalnego.

Z uwagi na dobroczynne działanie, jasnotę purpurowa warto mieć w swojej apteczce i kuchni. Można z niej zrobić ocet, nalewkę i napar. Ocet z jasnoty purpurowej (ocet jasnotowy), dodany do wody (łyżka octu na szklankę wody) wspiera trawienie i zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego.

Miksturę warto pić przed jedzeniem. Aby przyrządzić napar z jasnoty purpurowej, stosuje się 1-2 łyżki jasnoty na szklankę wrzątku. W naparach warto ją łączyć z rumiankiem, krwawnikiem czy selerem, które nie tylko wzmocnią działanie napoju, ale i poprawią jego smak.

By przygotować nalewkę z jasnoty purpurowej należy świeże i rozdrobnione ziele zalać 3 częściami gorącego, 40-procentwego alkoholu. Miksturę zostawia się na kilka dni (od 7 do 14), a następnie odcedza. Zalecana dawka: 10-15 ml w 100 ml wody wraz z miodem, pite to 2 razy dziennie.

Jasnotę, z uwagi na bardzo charakterystyczny smak, można wykorzystać podczas gotowania. Warto dodawać ją do sosów i sałatek, ponieważ poprawia smak i zapach potraw. Można spożywać ją na surowo, jak i po ugotowaniu, w koktajlach, sałatkach, zupach czy zapiekankach, a także z kaszami.

Warto z niej zrobić pesto, masło ziołowe czy olej. Niegdyś traktowano i przyrządzano ją jak szpinak, a i parzono jak herbatę. Roślina jest w pełni jadalna, co oznacza, że można konsumować zarówno liście, jak i kwiaty jasnoty purpurowej (pozyskując surowiec, najlepiej uciąć całą łodygę).

Ze względu na specyficzny smak jasnotę purpurową można łączyć z innymi ziołowymi i roślinnymi surowcami, takimi jak ziele kurdybanka, czosnek niedźwiedzi, kwiaty mniszka, pokrzywa czy listki gwiazdnicy.