Konwalia majowa – opis, zastosowanie, szkodliwość

Konwalia majowa (Convallaria majalis L.) to gatunek byliny kłączowej z rodzaju konwalia (Convallaria L.) z rodziny liliowatych. Występuje na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym. Można ją spotkać w lasach niemal całej Polski, jest także uprawiana. Znana jest pod wieloma nazwami zwyczajowymi i ludowymi. Nazywana konwalią leśną, majówką czy lanuszką.

Konwalia majowa jest niewysoka, osiąga maksymalnie około 30 cm. Posiada długą łodygę, która jest otoczona lancetowatymi liśćmi. Zwykle kwitnie na przełomie wiosny i lata. Jej kwiaty są małe, pachnące, białe, o dzwonkowatym kształcie. Zielone owoce konwalii zmieniają się w czerwone jagody.

W warunkach naturalnych konwalia rozmnaża się przede wszystkim wegetatywnie za pomocą kłączy. Roślina najlepiej czuje się w glebie próchniczej, wilgotnej, o dużej przepuszczalności i w półcieniu.

Convallaria majalis jest rośliną ozdobną. Rośnie dziko w lasach, ale i jest uprawiana w przydomowych ogródkach. Można ją sadzić także w doniczkach na balkonie, tarasie lub parapecie.

Niewątpliwym walorem konwalii są jej kwiaty. Cięte są ozdobą wazonów, ale także wianków, bukietów i dekoracji ślubnych czy komunijnych. Olejek eteryczny pozyskiwany z konwalii jest częstym składnikiem perfum. Docenia się także walory lecznicze konwalii.

Ziele konwalii zawiera kilkadziesiąt glikozydów nasercowych, z czego niemal 40 proc. stanowi konwalatoksyna kardenolidowych. Najwięcej jest ich w kwiatach. Ich poziom wzrasta na początku maja, w pełni kwitnienia, w organach starszych roślin.

Obecność glikozydów nasercowych sprawia, że konwalia majowa może wspierać leczenie chorób serca, takich jak łagodne zaburzenia rytmu pracy mięśnia sercowego, nadciśnienie tętnicze. Sprawdza się w terapii arytmii, niewydolności serca i dławicy piersiowej, początkowych stadiów prawokomorowej niewydolności krążenia, zwężenia zastawki dwudzielnej oraz przy obrzękach i problemach z oddychaniem wywołanych niewydolnością krążeniową.

Działanie konwalii polega na regulacji pracy mięśnia sercowego i redukcji kołatania serca, jak i normalizacji ciśnienia tętniczego krwi. Glikozydy intensyfikują siłę skurczu mięśnia sercowego, nie zwalniając jednocześnie jego akcji.

Konwalia wspiera również, gdy problemem są zaburzenia pamięci czy omdlenia, ponieważ poprawia ukrwienie mózgu oraz mięśni. Z tego powodu wyciąg z konwalii zawiera wiele leków nasercowych.

Konwalia majowa zawiera także flawonoidy (izoramnetynę, kwercetynę) o właściwościach przeciwzapalnych i łagodzących bóle reumatyczne, saponiny steroidowe (konwalamarynę i konwalarynę), kwasy organiczne, fenolokwasy, olejek lotny z farnezolem i sole mineralne. To jednak nie wszystko. Wyciąg z konwalii łagodzi także rozdrażnienie czy kołatanie serca, które towarzyszą menopauzie.

Konwalia majowa posiada właściwości lecznicze, jest jednocześnie silnie trująca. Właściwości toksyczne posiadają wszystkie części rośliny: liście, kwiaty, łodyga, a zwłaszcza czerwone owoce są silnie trujące.

Konwalia powoduje zatrucia wśród zwierząt i ludzi, zwłaszcza dzieci. Jaka jest dawka śmiertelna? Do zgonu może doprowadzić zjedzenie kilku jagód, a nawet wypicie wody z wazonu, w którym stały kwiaty. Co więcej, u osób wrażliwych problematyczny może być sam kontakt skóry z liśćmi (może wywołać podrażnienia) lub proszkiem z wysuszonego ziela (działa drażniąco na błony śluzowe nosa).

Skutki uboczne, środki ostrożności i przeciwwskazania

Im większa ilość toksyn trafia do przewodu pokarmowego, tym poważniejsze są skutki zatrucia konwalią.

Zatrucie konwaliami objawia się:

• zaburzeniami w czynnościach przewodu pokarmowego (nudności, wymioty i biegunka),
• bólami i zawrotami głowy,
• osłabieniem,
• zaburzeniem postrzegania barw (wszystko zdaje się żółte),
• zaburzeniami gospodarki potasem (hipokaliemia lub hiperkaliemia),
• zaburzeniami pracy serca. W ciężkich przypadkach śmierć następuje w wyniku zapaści przez migotanie komór.

Z tego powodu w kontakcie z konwalią należy zachować środki ostrożności. Nie zaleca się przetwarzania konwalii w warunkach domowych czy spożywania nalewek własnej roboty. Wyciągi i inne suplementy produkowane z tej rośliny należy nabywać jedynie w aptekach i sprawdzonych sklepach zielarskich.

Leków na bazie konwalii majowej nie powinni stosować pacjenci, u których zdiagnozowano miażdżycę naczyń wieńcowych, niedobór potasu tudzież uszkodzenia wątroby lub nerek.