Koźlarz – czerwony, pomarańczowożółty, grabowy i babka
Koźlarz to popularny rodzaj grzyba należący do szerokiej rodziny borowikowatych. Najpopularniejsi przedstawiciele rodzaju to: koźlarz czerwony, koźlarz pomarańczowożółty, koźlarz babka i koźlarz grabowy. Warto podkreślić, że gatunki koźlarzy często nie są rozróżniane przez grzybiarzy. Nie ma to jednak większego znaczenia, ponieważ wszystkie są smacznymi grzybami jadalnymi. Co warto o nich wiedzieć?
1. Co to jest koźlarz?
Koźlarz (Leccinum Gray) to rodzaj grzybów, które zalicza się do rodziny borowikowatych (Boletaceae). Ich polska nazwę w 1888 r. podał botanik i lekarz Franciszek Błoński.
Pojawią się jednak także inne nazwy, takie jak kozak, koźlak czy kożlarek. Kryją się pod nimi takie grzyby jak koźlarz czerwony, koźlarz babka, koźlarz pomarańczowożółty, koźlarz topolowy, koźlarz czarnobrązowy, koźlarz sosnowy, koźlarz grabowy czy koźlarz różnobarwny.
Systematyka tego rodzaju grzybów przedstawia się następująco:
Domena: eukarionty Królestwo: grzyby Typ: podstawczaki Klasa: pieczarniaki Rząd: borowikowce Rodzina: borowikowate Rodzaj: koźlarz
2. Jak wygląda grzyb koźlarz?
Koźlarze to grzyby naziemne żyjące w mikoryzie z różnymi gatunkami drzew (mikoza to zjawisko polegające na współżyciu korzeni lub nasion roślin naczyniowych z grzybami). Mają kapelusze o dużych lub średnich owocnikach.
Te są utrzymane w różnych barwach, od koloru pomarańczowego do brązowego. Mają dość długi, włóknisty trzon, który jest pokryty odstającymi łuseczkami. Grzyby mają biały miąższ, który po uszkodzeniu może zmienić kolor. Co warto o nich wiedzieć?
Opisano ponad 80 gatunków koźlarzy, a niektóre źródła mówią nawet o ponad stu. Ponadto koźlarze to szczególny rodzaj botaniczny – nie należą do niego gatunki trujące lub niejadalne. Koźlarze są grzybami powszechnymi. Można je znaleźć zwykle w skupiskach w lasach liściastych, mieszanych oraz zaroślach. To grzyby typowo mikoryzowe.
3. Koźlarz czerwony
Koźlarz czerwony (Leccinum aurantiacum) bywa znany jako:
- borowik czerwony,
- kozak czerwony,
- brzeziczek,
- panek,
- podosiniak,
- czerwieniak,
- osak,
- czerwony grzyb,
- czerwony łebiec,
- czerwony koźlarz,
- czerwony świniak,
- czerwonogłówka,
- dubiel,
- dźwikrąg,
- kraśniak,
- krawiec,
- osiczak,
- osiniak,
- osowiak,
- podosinnik,
- podosowik,
- trzepietak kraśniak.
To pospolicie występujący grzyb jadalny. Jest ceniony zarówno z uwagi na walory smakowe, jak i wartości odżywcze. Koźlarz czerwony to dobre źródło węglowodanów i białka.
Grzyb rośnie od lipca do października. Można go znaleźć w lasach, ale i pod przydrożnymi drzewami. Warto go szukać pod osiką lub topolą, z którymi mikoryzuje. Młode koźlarze czerwone są doskonałe do marynowania i duszenia.
Z kolei grzyby starsze są idealne do gotowania i suszenia. Koźlarza czerwonego łatwo pomylić z koźlarzem pomarańczowożółtym.
4. Koźlarz pomarańczowożółty
Koźlarz pomarańczowożółty (Leccinum versipelle) jest jaśniejszy niż koźlarz czerwony. Występuje pospolicie od lata do jesieni. Ma trzon pokryty czarnymi łuseczkami i rośnie pod brzozą.
Znaleźć go można w lasach liściastych, często także poza lasem na rzadko zadrzewionych łąkach czy skwerach z brzozami, także w licznych grupach. Jego inne nazwy zwyczajowe to: osak, krawiec, pociecha, czerwoniak. Grzyb nadaje się zwłaszcza do marynowania. Gorzej smakuje duszony z uwagi na twardy trzon.
5. Koźlarz grabowy
Koźlarz grabowy (Leccinellum pseudoscabrum) rośnie pod grabami, od początku lata, głównie w wilgotnych i cienistych lasach dębowo-grabowych i lipowo-grabowych. Pojawia się tylko w Europie, najczęściej w małych grupach.
Grzyb ma żółtawozielonkawy, szarooliwkowy, brązowooliwkowy, czasem całkiem brązowy lub prawie czarny kapelusz. Jest jadalny i smaczny, doskonały do wielu dań. Można go suszyć, marynować oraz mrozić. Jest rzadko zbierany, ponieważ często jest robaczywy. Jest podobny do koźlarza babka, który rośnie wyłącznie pod brzozami.
6. Koźlarz babka
Koźlarz babka (Leccinum scabrum), jest nazywany kozakiem, koźlakiem lub brzeziakiem. To bardzo popularny grzyb. Najczęściej można go znaleźć w sąsiedztwie brzozy. Kozaki nie mają więcej niż 200 mm szerokości.
Ich kapelusze są spotykane w wielu kolorach: od orzechowej po brunatną lub szarą. Kapelusz z półkolistego z czasem staje się poduszkowaty, a jego wierzch jest jednolity i aksamitnie gładki.
Najlepiej zbierać wyłącznie młode okazy, ponieważ są najzdrowsze. Koźlarz babka w ponad 70% składa się z wody, a jego miąższ jest bogaty w białko, aminokwasy, witaminy i mikroelementy.
O ile młode osobniki charakteryzują się ogonkiem sztywnym i elastycznym, starsze – łykowatym i często zdrewniałym. To dlatego trzony starszych koźlarzy nie mają zastosowania kulinarnego. Są zbyt włókniste.