Nadmiar żelaza
Żelazo jest mikroelementem, który odgrywa istotną rolę w organizmie. Wchodzi w skład hemoglobiny - białka, które transportuje tlen. Niedobór żelaza jest przyczyną anemii, natomiast nadmiar powoduje hemochromatozę.
Żelazo stanowi ważny i niezbędny składnik dla życia ustroju. Wchodzi w skład barwnika krwinek czerwonych (hemoglobiny). Nadmiar żelaza w organizmie powoduje jego odkładanie w tkankach i narządach, czego efektem są liczne uszkodzenia oraz zaburzenia funkcji, takich jak: wątroba (w wyniku odkładania następuje włóknienie, marskość, wzrasta również ryzyko raka wątroby); cukrzyca (uszkodzenie komórek wysp trzustkowych); niedoczynność tarczycy i przytarczyc; zaburzenia kardiologiczne (kardiomiopatia, zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążenia); nieprawidłowe dojrzewanie płciowe i bezpłodność.
1. Rola żelaza w organizmie
W organizmie człowieka jest około 5 gramów żelaza, które występuje w hemoglobinie (czerwony barwnik krwi) oraz mioglobinie (czerwony barwnik mięśni). Żelazo pod postacią hemoglobiny transportuje w organizmie tlen i dwutlenek węgla. Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do procesów krwiotworzenia oraz do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu, ponadto wspomaga jego odporność. Niedobór żelaza jest przyczyną anemii, która objawia się szybkim męczeniem, osłabieniem, sennością, pękaniem w kącikach ust. Z kolei u dzieci występuje gorszy rozwój fizyczny i umysłowy. Nadmiar żelaza w diecie występuje rzadko. Najczęstszą przyczyną są:
- przedawkowanie leków na anemię,
- przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby,
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
- przewlekle zapalenie trzustki,
- mukowiscydoza,
- zaburzenia aktywności enzymów regulujących gospodarkę żelaza w organizmie.
Zapotrzebowanie na żelazo zależy od wieku, płci, stanu zdrowia i aktywności fizycznej. Średnio wynosi 14 mg/dobę. Zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek występuje u kobiet w ciąży i karmiących.
2. Co to jest hemochromatoza?
Hemochromatoza to choroba spowodowana nagromadzeniem jonów żelaza w organizmie.
Wyróżnia się hemochromatozę pierwotną, która jest chorobą genetyczną, oraz hemochromatozę wtórną - chorobę często towarzyszącą innym schorzeniom, takim jak: zapalenie wątroby typu C (HCV), mukowiscydoza, stłuszczenie wątroby, cukrzyca, zespół polimetaboliczny, nadciśnienie tętnicze. Objawy hemochromatozy występują dopiero, gdy w organizmie zaczyna się gromadzić żelazo. Pełoobjawowa postać charakteryzuje się marskością wątroby, brązowym zabarwieniem skóry, którym często towarzyszy cukrzyca. Hemochromatoza powoduje zaburzenia pracy serca (napadowy częstoskurcz nadkomorowy) oraz niewydolność lewej komory serca. W skórze chorych na hemochromatozę dochodzi do nagromadzenia melaniny w warstwie naskórka, która z czasem zanika. Bóle brzucha, w okolicach prawego podżebrza, są objawem niewydolności wątroby, może również wystąpić wodobrzusze. Hemochromatoza to choroba metaboliczna, prowadząca również do zaburzeń układu hormonalnego. U kobiet stwierdza się zaburzenia miesiączkowania, przedwczesną menopauzę, a u mężczyzn impotencję i zanik owłosienia łonowego oraz pachowego. Najlepszym sposobem leczenia hemochromatozy jest upust krwi. Poprzez regularne upusty krwi dochodzi do odnowy biologicznej komórek, co powoduje zużywanie nagromadzonego w organizmie żelaza.