Piestrzenica kasztanowata – trujący grzyb o oryginalnym wyglądzie
Piestrzenica kasztanowata to niebezpieczny grzyb, który bywa mylony ze smardzem jadalnym. Rośnie w lasach sosnowych, jest trujący i ma charakterystyczny, oryginalny wygląd. Przypomina fałdy mózgowia lub zwiniętą, pofałdowaną szmatkę. Co warto o nim wiedzieć? Czym grozi jego spożycie?
1. Co to jest piestrzenica kasztanowata?
Piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta) to charakterystyczny i powszechnie występujący grzyb trujący, który łatwo można pomylić z grzybami jadalnymi, takimi jak choćby smardz. Są przyczyną groźnych dla życia zatruć.
Piestrzenica kasztanowata to grzyb należący do rodziny krążkownicowatych. Szczegółowa systematyka przedstawia się następująco:
- domena: eukarionty,
- królestwo: grzyby,
- typ: workowce,
- klasa: kustrzebniaki,
- rząd: kustrzebkowce,
- rodzina: krążkownicowate,
- rodzaj: piestrzenica,
- gatunek: piestrzenica kasztanowata
Grzyb rośnie zwykle w lasach sosnowych, często na zrębach i piaszczystych glebach, najczęściej od marca do maja. Pojawia się tylko w niektórych regionach Europy, w Polsce na niżu i w niższych położeniach górskich.
2. Jak wygląda piestrzenica kasztanowata
Piestrzenica kasztanowata składa się z główki i trzonu. Powierzchnia główki ma barwę od żółtobrązowej przez brązową do kasztanowobrązowej, a nawet czarnobrązowej. Jest bardzo charakterystyczna: nieregularnie kulista, silnie mózgowato pofałdowana, wewnątrz kremowa, pusta i poprzerastana. Wysokość główki wynosi od 5 do 12 centymetrów, z kolei szerokość od 5 do 15 centymetrów.
Miąższ grzyba ma białą barwę i jest bardzo kruchy, a owocnik w środku jest pusty. Trzon piestrzenicy kasztanowatej jest krótki, nieregularny, brudnobiały i zgrubiały w dolnej części. Na całej powierzchni ma nieregularne wgłębienia. U młodych okazów jest pełny i białawy, z czasem nabiera fioletowoczerwonego odcienia i staje się pusty w środku.
3. Piestrzenica kasztanowata – grzyb trujący
Choć w wielu atlasach piestrzenica kasztanowata była oznaczana jako grzyb jadalny, jest trująca, choć nie zawsze w tym samym stopniu i nie dla każdego. Warto wiedzieć, że niektóre osoby są szczególnie uczulone na piestrzenice.
Piestrzenica kasztanowata jest grzybem trującym i niebezpiecznym. Zawiera lotną substancję toksyczną - gyromitrynę, która wywołuje zaburzenia żołądkowo-jelitowe, prowadzi do uszkodzenia wątroby, śledziony, nerek, a także szpiku kostnego i wzroku.
Pierwsze oznaki zatrucia mogą pojawić się od 6 do 24 godzin od spożycia grzyba. Jakie są jego objawy? To między innymi: bóle głowy, bóle brzucha, wymioty i osłabienie. Charakterystycznym objawem jest pragnienie i suchość w gardle.
Choć zatrucia grzybem przebiegają zwykle łagodnie, konsekwencje mogą być bardzo poważne. W skrajnych przypadkach dochodzi nawet do śmierci. Powikłania po zatruciu to uszkodzenia śledziony, wątroby, szpiku kostnego, nerek oraz funkcji wzroku.
4. Piestrzenica i podobne grzyby
Piestrzenica kasztanowata jest podobna do smardza jadalnego, który również ma charakterystycznie pofałdowaną główkę. Warto pamiętać, że przypadku piestrzenicy jest ona nie tylko bardziej pofałdowana, ale i ciemniejsza.
Bardzo podobna do piestrzenicy kasztanowatej jest piestrzenica olbrzymia (Gyromitra gigas). Jak je rozróżnić? Piestrzenica olbrzymia jest rzadsza, ponadto wytwarza większe owocniki, o nieco innym kształcie kapelusza.
Zwykle jest też jaśniejsza, posiada też trzon pełny (u piestrzenicy kasztanowatej jest pusty w środku). Dodatkowo grzyby różnią się środowiskiem występowania. Piestrzenica olbrzymia rośnie w lasach liściastych i świerkowych. Piestrzenica olbrzymia zawiera śladowe ilości gyromitryny, niemniej odradza się jej spożywanie.
5. O czym pamiętać zbierając grzyby?
Zbierając grzyby zawsze należy zachować ostrożność. O czym trzeba pamiętać? Należy zbierać wyłącznie okazy zdrowe, kształtne oraz takie, co do których mamy absolutną pewność, że są jadalne i nie szkodzą. Warto pamiętać, że jeden trujący grzyb może wywołać zatrucie, które jest niebezpieczne dla zdrowia i życia.
Świeże grzyby należy szybko przygotować i najlepiej od razu zjeść. Przyrządzonych nie powinno się przechowywać. Lepiej je ususzyć, zasolić, zamarynować albo zamrozić. Dzieci (zwłaszcza małe) oraz osoby uczulone na grzyby nie powinny jeść grzybów w ogóle.
Warto podkreślić, że ludowe metody oceniania grzybów bywają zawodne, a mity na ich temat mogą być zabójcze. Na grzybach trzeba się po prostu znać i mieć w tym zakresie doświadczenie. Nigdy nie warto ryzykować.