Witamina B6 (pirydoksyna) - rola, niedobór, nadmiar, źródła
Witamina B6 należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Uczestniczy w procesach ważnych dla życia, gdyż bierze udział w metabolizmie aminokwasów oraz tworzeniu czerwonych krwinek. Najwięcej witaminy B6 znajduje się w produktach z pełnego przemiału oraz mięsie.
1. Rola witaminy B6
Witaminą B6 określane są substancje należące do pochodnych pirydyny - pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina. Witamina B6 jest wchłaniana z przewodu pokarmowego do krwiobiegu oraz magazynowana w wątrobie, mózgu, nerkach, mięśniach jako fosforan pirydoksalu. Witamina B6 uczestniczy w przemianach aminokwasów jako koenzym PAL aminotransferazy, syntazy, karboksylazy, racemazy, wspomaga aktywność liaz, tranzferaz, izomeraz. Enzymy uczestniczą w wielu reakcjach metabolizmu azotowego. Szczególne znaczenie ma udział witaminy B6 w metabolizmie neurotransmiterów, aminokwasów siarkowych oraz w syntezie niacyny z tryptofanu.
Witamina B6 jest niezbędna do prawidłowej czynności układu nerwowego. Jej niedobór może powodować różnego rodzaju zmiany neurologiczne, w tym przedwczesne starzenie się neuronów. Witamina B6 jako koenzym bierze udział w procesachsyntezy glikogenu (związku zapasowego wielu ważnych narządów) i w metabolizmie złożonych węglowodanów. Dostateczne jego spożycie zabezpiecza właściwą syntezę glikogenu oraz przemianę glikogenu do glukozy. Wpływa także na układ krwiotwórczy. Ponadto chroni przed rozwojem miażdżycy spowodowanej wysokim poziomem homocysteiny w organizmie. Poza tym jej obecność konieczna jest do syntezy neurohormonów takich jak serotonina, adrenalina. Ponadto witamina B6 uczestniczy w reakcjach odpowiedzialnych za przekształcenie (wydłużanie) kwasów tłuszczowych, np. kwasu linolowego (C18) w arachidonowy (C20), który jest niezbędny do syntezy prostaglandyn pełniących ważne dla życia funkcje.
2. Objawy niedoboru witaminy B6
Objawy niedoboru witaminy B6 są zróżnicowane i zależą od stopnia niedoboru tej witaminy w organizmie. Przede wszystkim niedobór witaminy B6 upośledza prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Następuje bowiem spadek syntezy białek ustrojowych, kwasów nukleinowych (DNA, RNA) niezbędnych dla wzrostu i rozwoju. Ponadto stwierdza się zaburzenie syntezy hemoglobiny, która stanowi czerwony barwnik krwi oraz uczestnicy w transporcie tlenu i dwutlenku węgla w organizmie zarówno ludzi, jak i zwierząt. Osoby z niedoborem witaminy B6 mają osłabiony układ immunologiczny, który objawia się zwiększoną zachorowalnością na infekcje bakteryjne i wirusowe.
W niedoborach witaminy B6 występują również:
- nadpobudliwość nerwowa,
- zmiany na skórze, błonach śluzowych,
- wypadanie włosów,
- drętwienie rąk, stóp,
- niedokrwistość.
Niedobór witaminy B6 może mieć negatywny wpływ na zdrowie i rozwój dzieci. Wśród podstawowych akutków awitaminozy wymienia się:
- opóźnienia umysłowe,
- nieprawidłowości w budowie kości,
- zaburzenia padaczkowe,
- drażliwość i płaczliwość u niemowląt.
Do głównych przyczyn braku witaminy B6 zalicza się nieprawidłowo zbilansowaną dietę, stosowanie leków antykoncepcyjnych przez kobiety, karmienie piersią oraz przyjmowanie leków przeciwgruźliczych.
3. Nadmiar witaminy B6
Nadmiar witaminy B6 może mieć nieodwracalne skutki dla naszego zdrowia. Należy pamiętać, że hiperwitaminoza tej witaminy może negatywnie wpłynąć na układ nerwowy, powodując:
- zwyrodnienia tkanki nerwowej,
- słabość mięśni,
- niepewny chód,
- uczucie mrowienia.
Nadmiar witaminy B6 może spowodować także nieprawidłowości w gospodarce aminokwasów we krwi.
Niepożądane objawy nadmiernego spożycia witaminy B6 z żywnością nie są opisywane w literaturze, a toksyczność tej witaminy przyjmowanej jako suplement jest mała.
4. Źródło witaminy B6
Witamina B6 występuje zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. W największych ilościach obecna jest w drożdżach piwowarskich oraz produktach z pełnego przemiału (otręby pszenne, kasza gryczana, ryż brązowy). Dobre źródło witaminy B6 stanowią także orzechy laskowe i włoskie, nasiona roślin strączkowych oraz kiełki pszenicy. Witamina B6 występuje również w produktach pochodzenia zwierzęcego takich jak mleko, jaja oraz mięsie wieprzowym. W niewielkich ilościach witamina B6 jest syntetyzowana przez bakterie bytujące w jelitach i stanowiące naturalną florę bakteryjną.
Należy jednak pamiętać, że w czasie obróbki termicznej i technologicznej dochodzić może do dużych strat witaminy B6. W wyniku mrożenia warzyw i owoców zawartość jej może obniżać się o 15–70%, w czasie procesów kulinarnych mięsa o 50–70%, a przemiału zbóż o 50–90%.