Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Witaminy rozpuszczalne w wodzie muszą być dostarczane z dietą, w celu zapewnienia prawidłowego działania organizmu. Witaminy nie dostarczają energii (kalorii]), jednakże regulują procesy biochemiczne w komórkach. Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należą witaminy z grupy B, witamina C. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie jest wydalany z moczem.
1. Rola witamin w organizmie
Witaminy pełnią bardzo ważne i zróżnicowane funkcje, dlatego też muszą być dostarczane z dietą. W odróżnieniu od innych składników odżywczych nie dostarczają energii i nie zawierają kalorii.
Twórcą pojęcia „witamina”, czyli z języka łacińskiego „amina życia” był polski biochemik Kazimierz Funk żyjący w latach 1884-1967. Jednakże nie wszystkie witaminy są aminami, dlatego też ta nazwa nie jest w pełni zasadna.
Zapotrzebowanie na witaminy jest zróżnicowane i zależy od płci, wieku, masy ciała, stanu fizjologicznego (ciąża, laktacja, choroby), przyjmowania leków, a także trybu życia. Zapotrzebowanie na witaminy i inne składniki odżywcze wzrasta w okresie ciąży oraz karmienia piersią. Witaminy są związkami niezbędnymi dla zdrowia i muszą być dostarczane do organizmu wraz z dietą lub suplementami diety. Niektóre witaminy w organizmie powstają z prekursorów, np. witamina A z beta-karotenu.
Zmniejszone wchłanianie witamin stwierdza się w:
- chorobach układu pokarmowego (upośledzenie wchłaniania),
- nadmiernym spożywaniu alkoholu
- zakażeniach pasożytami (tasiemce, lamblie, glistnica).
Niedobory witamin są przyczyną oraz czynnikami rozwoju wielu przewlekłych schorzeń, jak szkorbut, anemia, zwyrodnienie nerwów, choroby nowotworowe, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca.
2. Właściwości witamin rozpuszczalnych w wodzie
Witaminy rozpuszczalne w wodzie dostarczane z pożywieniem wchłaniają się w jelicie cienkim, a następnie transportowane są z krwią po całym organizmie. Niewielkie ilości witamin rozpuszczalnych w wodzie są syntetyzowane w jelicie grubym przez bakterie stanowiące naturalną florę bakteryjną jelit.
Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie jest wydalany z moczem, dlatego też przedawkowanie tych witamin jest trudne. Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należą:
Witamina B1 (tiamina) uczestniczy w wielu reakcjach oksydacyjnych. Niedobór tiaminy występuje rzadko i najczęściej stwierdzany jest u alkoholików oraz osób z chorobami jelit. Przewlekły niedobór witaminy B1 jest przyczyna choroby beri-beri, która objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, osłabieniem siły mięśniowej oraz dysfunkcją nerwów. Witamina B2 (ryboflawina) pełni rolę koenzymu.Dobrym źródłem witaminy B2 są: wątroba, drożdże, jaja. Do objawów niedoboru witaminy B2 należą: stany zapalne jamy ustnej, gardła, kącików ust, łojotokowe zapalenie skóry.
Witamina B3 (niacyna) to kwas nikotynowy, który w organizmie człowieka może powstawać z aminokwasu – tryptofanu. Najwięcej niacyny zawarte jest w drożdżach, mięsie, wątrobie, orzechach oraz nasionach roślin strączkowych. Niedobór niacyny jest przyczyną pelagry, która występuje przede wszystkim w regionach o dużym spożyciu kukurydzy.
Witamina B6 (pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina) jest dostarczana głównie z produktami pochodzenia zwierzęcego (mięso, jaja, ryby), a także ziarnami zbóż, nasionami roślin strączkowych oraz drożdżami. Niedobór witaminy B6 charakteryzuje się przede wszystkim uszkodzeniami nerwów obwodowych i napadami padaczki oraz zmianami zapalnymi skóry, błony śluzowej języka i niedokrwistością.
Biotyna w komórkach pełni funkcje przenośnika CO2. Najlepszym źródłem biotyny są drożdże, jaja, wątroba, orzechy ziemne, a także czekolada, ryby, mleko).
Kwas foliowy) (łac. folium – liść) jest szczególnie ważny w okresie ciąży, gdyż zapobiega wadom cewy nerwowej. Źródłem tej witaminy są przede wszystkim zielone warzywa liściaste) oraz owoce cytrusowe i banany. Zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy występuje u kobiet zażywających leki antykoncepcyjne] oraz przeciwpadaczkowe.
Witamina B12 (kobalamina) występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego (mięso, jaja, ryby). Niewielka ilość tej witaminy jest syntetyzowana przez bakterie saprofityczne jelita grubego. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, tworzenia krwinek czerwonych oraz podziałów komórkowych.
Witamina C (kwas askorbinowy) jest silnym czynnikiem redukującym oraz „zmiataczem” wolnych rodników tlenowych. Ponadto zapobiega peroksydacji lipidów, przeciwdziała powstawaniu kancerogennych nitrozoamin oraz uczestniczy w syntezie kolagenu. Dobrym źródłem pokarmowym witaminy C są świeże owoce i warzywa.