Suplementy diety - charakterystyka, rodzaje, dieta, składniki, czy suplementy diety są lekami

Suplementy diety to środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety. Stanowią skoncentrowane źródło witamin, składników mineralnych lub innych substancji (pojedynczych lub złożonych), które wykazują efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. Najczęściej występują one w postaci tabletek, kapsułek, proszków lub płynów. Stosowanie suplementów diety może przyczynić się do poprawy zdrowia i zmniejszenia ryzyka występowania chorób cywilizacyjnych. Decydując się na zakup takich produktów kierujmy się rozsądkiem i odpowiednią wiedzą. Jeśli posiadamy niewystarczającą wiedzę na temat stosowania suplementów, porozmawiajmy z kimś doświadczonym w tym kierunku. Co jeszcze powinniśmy wiedzieć o suplementach? Kiedy warto zacząć je przyjmować?

1. Charakterystyka suplementów diety

Suplementy diety dostarczają w skoncentrowanej formie składniki odżywcze lub inne substancje o działaniu żywieniowym. Ich stosowanie sprzyja uzupełnieniu codziennej diety deficytowej w niektóre składniki mineralne czy witaminy. Zażywanie tego typu wyrobów farmaceutycznych może wspomagać utratę zbędnych kilogramów, wpływać pozytywnie na stan cery, włosów czy paznokci. Do zakupu tego typu wyrobów niepotrzebna jest recepta od lekarza.

Suplementy diety produkowane są z koncentratów substancji obecnych w normalnej żywności. Ze względu na typ składnika odżywczego można podzielić je na zawierające: witaminy, składniki mineralne, botaniczne z ekstraktami roślinnymi, aminokwasy i białka, polisacharydy błonniki oraz probiotyki.

Istnieje bardzo wiele różnych preparatów, które działają zależnie od siebie. Suplementy mogą być w formie sproszkowanej, w formie tabletki, kapsułki czy napoju. Produkty te dostępne są zarówno w sklepach zielarskich, aptekach jak i drogeriach kosmetycznych. W tych miejscach warto się zaopatrywać w suplementy. Przez Internet należy kupować je ostrożnie i przede wszystkim czytać składy produktów. Specjaliście zalecają stosowanie preparatów o potwierdzonych badaniach klinicznych, z odpowiednim certyfikatem.

Zobacz film: "Cała prawda o multiwitaminach"

2. Rodzaje suplementów diety

Istnieje kilka rodzajów suplementów. Każdy z nich ma wpływać na co innego. Jednak najwięcej jest suplementów dla sportowców. Poniżej przedstawiam kilka rodzajów suplementów.

2.1. Suplementy wspierające odchudzanie

Półki w supermarketach i aptekach są pełne najlepszych suplementów diety. Wiele z nich ma właściwości wspomagające odchudzanie, przynajmniej tak są reklamowane przez producentów. Co trzeba wiedzieć o tego typu produktach?

Istnieją cztery typy suplementów diety wspomagających odchudzanie:

• Środki hamujące apetyt

Ten typ preparatów produkowany jest na bazie roślinnych substancji czynnych i ekstraktów z alg i owoców: morszczyn, guma karaya, guma guar, ispaghul, jabłko, cytryna itd. Większość wymienionych składników ma właściwości pęczniejące, dzięki czemu zajmują miejsce w żołądku i wywołują uczucie sytości. Nie należy jednak nadużywać suplementów diety hamujących apetyt, ponieważ mogą powodować wzdęcia oraz biegunki.

• Spalacze tłuszczu

Suplementy diety zawierające pochodzącą z zielonej herbaty kofeinę czy guaranę mają za zadanie zwiększać termogenezę, natomiast te na bazie chitozanu, ispahulu czy gumy karaya zmniejszą wchłanianie tłuszczów. Uwaga, te produkty nie spalają już istniejącej tkanki tłuszczowej. Co więcej, takie suplementy diety powinny być stosowane w ramach programu przewidującego zwiększoną aktywność fizyczną i odpowiednie odżywianie.

• Preparaty oczyszczające

Ten typ suplementów diety oparty jest na bazie roślin moczopędnych (zielona herbata, brzoza, szypułki wiśni czy jesion). Nie należy ich stosować, ponieważ przyczyniają się do dużej utraty wody z organizmu i w żaden sposób nie działają na tkankę tłuszczową.

• Preparaty na płaski brzuch

Suplementy diety na płaski brzuch działają na wzdęcia. Zawierają błonnik i składniki mineralne i organiczne, które pozwalają pozbyć się tego uczucia. W przeciwieństwie do powszechnej opinii te suplementy diety nie działają na tkankę tłuszczową znajdującą się w okolicach brzucha.

Suplementom diety wspomagającym odchudzanie zawsze towarzyszy zalecenie wyjaśniające, że oczekiwane rezultaty mogą być osiągnięte jedynie przy jednoczesnym stosowaniu odpowiedniej diety o obniżonej ilości kalorii oraz przy zwiększonej aktywności fizycznej. Wynika z tego, że preparaty odchudzajace służą jedynie jako wsparcie programu odchudzania, a nie jako samodzielne środki odchudzające.

Dieta, wspomagana lub nie suplementami diety, musi być dobrze dobrana i stosowana przez odpowiednio długi czas. Najlepszym sposobem na skuteczne odchudzanie bez efektu jojo jest trwała zmiana nawyków żywieniowych, dbanie o różnorodną i zrównoważoną dietę oraz regularna aktywność fizyczna.

2.2. Suplementy diety na masę mięśniową

Suplementy diety na masę mięśniową są niezwykle popularne zarówno wśród profesjonalnych sportowców, jak i pasjonatów siłowni i kulturystyki. Wśród najpopularniejszych suplementów wspomagających przyrost masy mięśniowej warto wyróżnić izolat białka lub gainer.

Izolaty białka w bardzo szybkim tempie wchłaniają się do organizmu i dostarczają odpowiednią porcję protein. Charakteryzują się niską zawartością tłuszczów oraz cukrów i stanowią ciekawą alternatywę dla osób, które borykają się z nietolerancją laktozy. Tego typu suplementy należy wypijać po treningu.

Gainer jest z kolei odżywką węglowodanowo-białkową, dostarczającą ciału odpowiedni materiał budulcowy wraz z materiałem energetycznym. Przyspiesza przyrost masy mięśniowej i wspomaga prawidłową pracę całego organizmu.

2.3. Suplementy na skórę, włosy i paznokcie

Suplementy diety na skórę, włosy i paznokcie są preparatami przeciwdziałającymi umiarkowanemu wypadaniu włosów, osłabionym końcówkom, problemom skórnym czy łamliwości paznokci. Dostępne są zarówno w postaci tabletek, jak i kapsułek, choć niezwykle modne stały się ostatnio suplementy diety w postaci roztworów do przygotowania. Bazują na naturalnych składnikach, witaminach oraz minerałach. W ich składzie znaleźć możemy między innymi:

• witaminę A,
• witaminę E,
• witaminy z grupy B
• witaminę C,
• witaminę H,
• skrzyp,
• pokrzywę,
• nagietek,
• melisę,
• miętę,
• rozmaryn,
• arnikę,
• korzeń łopianu,
• rumianek.

2.4. Suplementy regeneracyjne

Suplementy regeneracyjne są suplementami przeznaczonymi są dla osób uprawiających jakąś aktywność fizyczną (np. bieganie, siatkówkę, pływanie, jazdę na nartach, taniec). W składzie takich preparatów występują między innymi witaminy i składniki mineralne. Stosowanie ich przeciwdziała występowaniu zakwasów, wspomaga także organizm po intensywnym wysiłku.

3. Stosowanie suplementów a dieta

Stosowanie suplementów diety nie powinno i nie może stanowić jedynego źródła substancji odżywczych. Dieta jest najważniejsza. Dzięki prawidłowo zbilansowanej diecie, bogatej we wszystkie witaminy, minerały i składniki odżywcze suplementy są zbędne. Należycie ułożona dieta, która składa się od 4 do 6 posiłków, powinna być bogata we wszelkie suplementy – w postaci jedzenia.

Jeżeli cierpimy na jakieś niedobory, to jak najbardziej warto spożywać suplementy, jeżeli jednak nie ma takiej konieczności, to nie stosujmy ich, a posiłkujmy się produktami naturalnymi.

4. Składniki suplementów diety

Suplementy diety, poza witaminami i składnikami mineralnymi, zawierają wiele innych związków bioaktywnych, takich jak bioflawonoidy, L-karnityna, koenzym Q czy kwas liponowy. Bioflawonoidy to związki o charakterze barwników pochodzenia roślinnego (nadają zabarwienie roślinom, w których występują). Występują m.in. w przyprawach, ziołach, czerwonym winie, warzywach i owocach cytrusowych.

Wykazują silne działanie przeciwutleniające i właśnie ze względu na tę właściwość często są dodawane do suplementów diety. Korzystnie wpływają na serce i układ krążenia, wykazują także działanie przeciwnowotworowe, a dzięki temu, że uszczelniają naczynia krwionośne (na przykład rutyna), wspomagają odporność organizmu.

L-karnityna w organizmie człowieka syntetyzowana jest z aminokwasów lizyny i metioniny. Podstawową funkcją tego związku jest transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów, gdzie ulegają one przekształceniu na energię. Ze względu na tę właściwość często jest składnikiem suplementów wspomagających odchudzanie. Ponadto wykazuje też szersze działanie m.in. ochronne na układ krążenia. Źródłem L-karnityny w diecie są produkty pochodzenia zwierzęcego, głównie mięso, dlatego na jej niedobory narażone są zwłaszcza osoby stosujące dietę wegetariańską.

Koenzym Q (ubichinon) kojarzy się głównie z kosmetykami do pielęgnacji twarzy i ciała, jednakże ostatnio coraz częściej dodawany jest także do suplementów diety. W organizmie występuje w mitochondriach komórkowych i jest niezbędny do wytwarzania energii, ponieważ przenosi elektrony w łańcuchu oddechowym. Jego działanie zbliżone jest do działania witaminy K i E. Wykazuje właściwości silnie przeciwutleniąjce. Jego zawartość w komórkach zmniejsza się z wiekiem.

Podobnie silny efekt przeciwutleniający wykazuje kwas liponowy. Ponadto posiada zdolność regeneracji innych przeciwutleniaczy (witaminy C i E), a także chelatowania jonów metali. W niewielkich ilościach wytwarzany jest przez organizm człowieka.

W ostatnich czasach oferta rynkowa suplementów diety bardzo się powiększyła. Stale pojawiają się nowe preparaty zawierające coraz to bardziej wyszukane składniki. Należy jednak pamiętać, że suplementy diety nie powinny być traktowane jako nadrzędne źródło tych składników dla organizmu. Zawsze w pierwszej kolejności należy dbać o to, by zarówno składniki mineralne i witaminy, jak i inne związki bioaktywne, w tym witaminoidy, dostarczane były do organizmu za pomocą zróżnicowanej, dobrze zbilansowanej diety.

5. Czy suplementy diety są lekami?

W świetle ustawodawstwa Unii Europejskiej, suplementy diety nie są traktowane jak leki! W Polsce nadzór nad żywnością i suplementami diet pełni Główny Inspektor Sanitarny i podległe mu urzędy.

Podstawowym celem stosowania suplementów diety jest uzupełnianie w składniki odżywcze prawidłowo zróżnicowanej diety. Występują one między innymi w postaci: drażetek, tabletek, kapsułek, saszetek czy płynów do zakraplania, co sprawia, że łatwo pomylić je z lekami. Jednakże suplementy diety nie mogą posiadać właściwości produktu leczniczego. Oznacza to, że suplementy diety służą utrzymaniu równowagi organizmu na poziomie zapewniającym pełnię zdrowia, dając mu siłę do walki z ewentualnymi chorobami.

Natomiast leki służą do przywracania równowagi w organizmie, która została zakłócona przez proces chorobotwórczy. Ponadto w przypadku leków producenci muszą posiadać dowody potwierdzające ich skuteczność w postaci odpowiednich badań klinicznych, co nie jest wymagane w przypadku producentów suplementów diety.

Istnieją także tzw. produkty z pogranicza, których odpowiednia klasyfikacja wydaje się trudniejsza. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku gdy dany produkt może zostać zakwalifikowany, ze względu na swoje właściwości, zarówno do grupy suplementów diety, jak i lekarstw, zawsze będzie traktowany jako produkt leczniczy.

Oczywiście zarówno w suplementach diety, jak i lekarstwach często mogą znajdować się te same substancje czynne, ale podstawowa różnica będzie dotyczyła na przykład siły ich oddziaływania w organizmie człowieka. Preparaty te nie mogą być reklamowane w taki sam sposób, jak lekarstwa i nie można przypisywać im właściwości leczenia chorób. Ustawodawstwo cały czas pracuje nad metodyką klasyfikacji szybko powstających suplementów diety, zwłaszcza tych zawierających bioaktywne substancje pochodzenia roślinnego.

6. Bezpieczeństwo zażywania

W przeciwieństwie do leku, który jest potrzebny w chorobie, suplement diety pomaga w utrzymaniu prawidłowych procesów zachodzących w organizmie. Celem stosowania suplementów diety nie jest więc leczenie chorób, dlatego powinni je stosować przede wszystkim ludzie zdrowi. Jednakże suplementy diety pozwalają konsumentowi zminimalizować skutki działania czynników ryzyka, które mogą spowodować powstanie chorób.

Awitaminoza (brak witamin) występuje przede wszystkim wtedy, gdy nasza dieta jest uboga w owoce i warzywa – główne źródło witamin. Gdy brakuje nam witaminy A cierpią przede wszystkim śluzówki – skóra jest przesuszona, drogi oddechowe i błony śluzowe wielu narządów wysychają.

Prowadzi to m.in. do wystąpienia zespołu suchego oka i kurzej ślepoty, a także osłabienia, utraty apetytu i wypadania włosów. Awitaminoza witamin z grupy B dotyka głównie układu nerwowego i w mniejszym stopniu pokarmowego. Możliwe objawy to nudności i wymioty, uczucie zmęczenia i problemów skórnych.

Niedobór witaminy C nie sprzyja gojeniu się ran, kości są bardziej podatne na złamania, a stawy na nadwyrężenie; jesteśmy też mniej odporni na infekcje. Znaną chorobą wynikającą z braku tej witaminy jest szkorbut, objawiający się głównie krwawieniem z dziąseł i wypadaniem zębów. Niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy, a witaminy PP do problemów skórnych (m.in. powstaniem rumienia skórnego).

Suplementy witaminowe z założenia mają oczywiście pomagać, ale czasem przynoszą organizmowi więcej szkód niż pożytku. Zdarza się tak w przypadku ich przedawkowania, a także wtedy, gdy wejdą ze sobą w niebezpieczne interakcje. Pamiętajmy też, że każdy lek działa inaczej. Łyknięcie kilku witamin na raz nie sprawi, że szybciej odzyskamy dobre samopoczucie. Witaminy, jak każdy składnik odżywczy, potrzebuje czasu by wchłonąć się do organizmu i odkryć swoje dobroczynne działanie. Zanim więc sięgniesz po preparaty, sprawdź, jak zażywać witaminy.

Witaminy w tabletkach można łatwo przedawkować, o wiele łatwiej niż naturalne związki zawarte w pożywieniu. A, D, E, K – witaminy rozpuszczalne w tłuszczach kumulują się w organizmie. Zakłócona praca wątroby, choroby skóry, senność - to tylko niektóre ze skutków ubocznych, jakie mogą się wtedy pojawić. Również takie witaminy, które rozpuszczają się w wodzie, mogą dawać niepożądane rezultaty. Kwasy omega-3 w zbyt dużej dawce powodują krwawienie z nosai dziąseł oraz nudności; z kolei nadmiar witaminy C prowadzi do powstawania kamicy nerkowej oraz dolegliwości żołądkowych.

Zbyt duża ilość witamin z grupy B to przede wszystkim nadwrażliwość na bodźce dotykowe i uczucie chłodu. Hiperwitaminozę w przypadku witaminy PP można rozpoznać, gdy mamy do czynienia z suchą, zaczerwienioną i swędzącą skórą, wymiotami i biegunką. Najmniej dotkliwy jest nadmiar witaminy E – ponieważ witamina jest w dużej ilości wydalana z kałem, nie grozi nam zbyt duża jej ilość.

Trzeba pamiętać o tym, że witaminy i składniki mineralne mieszają się w naszym organizmie i mogą wchodzić w różne interakcje. Zdrowa dieta musi być odpowiednio zbilansowana. Zbyt dużo błonnika utrudnia przyswajanie wapnia i żelaza, z kolei zwiększona dawka żelaza nie pozwala na wchłonięcie witaminy E.

Suplementacja diety jest niewskazana przy niektórych schorzeniach. Osoby, które mają kamicę nerkową nie powinny przyjmować preparatów z wapniem, z kolei wszyscy, którzy biorą leki przeciwzakrzepowe powinni unikać witaminy K. Również zażywanie antybiotyków nie powinno być łączone z przyjmowaniem suplementów diety, ponieważ wapń, żelazo czy magnez mogą zmniejszać ich skuteczność.

Warto zapamiętać jedną zasadę: po suplementy diety sięgamy tylko w wyjątkowych sytuacjach. Nie ma potrzeby ich zażywania, jeśli prawidłowo się odżywiamy. Wskazaniem do ich stosowania są: obniżona odporność, zwiększona aktywność fizyczna lub umysłowa.