Lektyny - czym są i jak działają na zdrowie

Lektyny to białka roślinne lub glikoproteiny, które wiążą cukry, sprawiając, że ich atomy przyczepiają się do błon komórkowych. Biorą udział w wielu interakcjach zachodzących między komórkami. Występują przede wszystkim w owocach, warzywach, orzechach i zbożach (np. aglutynina z kiełków pszenicy.

W małej ilości nie powinny być toksyczne, jednak należy uważać na ich nadmierne spożywanie, ponieważ mają toksyczne działanie i mogą powodować zaburzenia układu autoimmunologiczego.

O lektynach mówi się, że są cichym zabójcą i sprawcą wielu chorób zapalnych. Rośliny wykorzystują je, aby chronić się przed atakiem roślinożerców i zapewnić sobie jak najdłuższe przeżycie i utrzymanie gatunku. To właśnie zawarte w nich toksyny sprawiają, że roślinożerne zwierzęta starają się ich unikać.

Ludzie lubią warzywa i potrzebują ich do zachowania prawidłowej, zbilansowanej diety. Jednak należy wiedzieć, jak zachować zdrowy umiar i jak przygotowywać potrawy, żeby lektyny nam nie szkodziły.

Lektyny wykorzystywane są przede wszystkim w serologii, czyli przy wykonywaniu podstawowych badań krwi. Dzięki nim możliwe jest rozpoznanie wielu chorób. Naukowcy w laboratoriach wykorzystują lektyny do rozróżniania konkretnych rodzajów patogenów. Z ich pomocą badają także reakcje zachodzące między komórkami organizmu a drobnoustrojami.

Jak się okazuje, lektyny są niemal wszędzie. Największa ich ilość znajduje się orzechach, pomidorach, grzybach, ziarnach zbóż (szczególnie w pszenicy), a także w warzywach i nasionach strączkowych - soczewicy, fasoli (głównie Kidney), grochu i fasoli.

W większości przypadków dobrze jest wiedzieć, jak prawidłowo przyrządzać dane grupy pokarmowe, aby spożycie lektyn było jak najmniejsze. Warzywa strączkowe dobrze jest dokładnie moczyć i ugotować - wówczas będą one bezpieczne dla naszego organizmu.

Najwięcej lektyn znajduje się w produktach surowych i nieoczyszczonych. Dlatego tak ważne jest mycie i wstępne gotowanie warzyw przed spożyciem. Korzystne jest także parzenie pomidorów przed ich zjedzeniem.

Tak przygotowane warzywa są raczej bezpieczne. W przeciwnym razie ludzie umieraliby z powodu nadmiaru lektyn każdego dnia.

Lektyny są owiane złą sławą i uważane za toksyczne. Tymczasem nie zawsze się tak dzieje. W niektórych przypadkach mogą okazać się korzystne dla zdrowia. Część lektyn znajdujących się w surowych owocach i warzywach, mogą przyczynić się do wyleczenia próchnicy, białka pozyskiwane z jemioły działają stymulująco na system odpornościowy i są wykorzystywane w preparatach stosowanych do leczenia nowotworów czy przewlekłych chorób stawów.

Część lektyn ma jednak niekorzystny wpływ na nasz organizm. Ich nadmiar w organizmie może powodować pojawianie się ognisk zapalnych, co może być bezpośrednią przyczyną wielu chorób. Lektyny mogą także uszkadzać układ autoimmunologiczny, ponieważ negatywnie wpływają na limfocyty.

Jeden z rodzajów lektyn - fazeina - wpływa negatywnie także na układ trawienny, uszkadzając komórki dwunastnicy i jelita cienkiego, a także uszkadza naturalną florę jelitową.

Naukowcy są podzieleni w kwestii szkodliwości lektyn. Jedni uważają, że zawarte w nich toksyny rujnują układ odpornościowy i doprowadzają do powstania stanów zapalnych. Spora część lekarzy jest jednak zdania, że większość lektyn zawartych w produktach żywnościowych nie zagrażają zdrowiu, bo niemal 100% zostaje wydalone przez organizm. Ten niewielki odsetek, który trafia do krwioobiegu może wchodzić w rekacje z komórkami, jednak ich efekt może zależeć od grupy krwi.

Przykładowo, lektyny zawarte w roślinach psiankowych (np. bakłażanach, pomidorach lub ziemniakach) mogą powodować schorzenia stawów u osób z grupą krwi A i 0. Dodatkowo osoby z grupą A powinny unikać mięsa, ponieważ źle przetwarzają jego białko. Natomiast posiadacze grupy krwi B powinni uważać na rośliny strączkowe, ponieważ zawarte w nich lektyny mogą działać toksyczne.

Źródła

1. „Możliwości zastosowania lektyn w diagnostyce i terapii” Grażyny Końskiej, Urszuli Wójtowicz i Anny Pituch-Noworolskiej