Dieta w anemii - niedokrwistość żywieniowa, dieta, witaminy, żelazo, polecane potrawy
Niedokrwistość zwana anemią, to występowanie zbyt niskiego poziomu hemoglobiny i małej liczby czerwonych krwinek, czyli erytrocytów we krwi.
Najczęstszą przyczyną tej choroby jest niedobór żelaza w organizmie spowodowany niedostateczną jego ilością w diecie, nieodpowiednim wchłanianiem z przewodu pokarmowego lub utratą tego składnika w wyniku krwawień.
Niedokrwistość żywieniowa wynika również często ze spożywania produktów wysoko przetworzonych, ubogich w witaminy oraz składniki mineralne. Odpowiednia dieta w anemii skutecznie wspomaga leczenie farmakologiczne i jest doskonałą profilaktyką.
1. Anemia niedoborowa
Anemia niedoborowa jest najczęstszą chorobą hematologiczną. Najpowszechniejszą grupą niedokrwistości są anemie z niedoboru żelaza.
Stanowią prawie 80 proc. wszystkich rodzajów niedokrwistości i dotyczą przeważnie kobiet. Przyczyną anemii jest z reguły utrata krwi i związanego z nią żelaza w wyniku przewlekłych krwawień z dróg rodnych (krwawienia miesiączkowe), z przewodu pokarmowego, z dróg moczowych i z innych narządów.
Może wynikać również z dostarczania organizmowi z pożywieniem zbyt małej ilości żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12, np. w przypadku ścisłej diety wegetariańskiej albo zwiększenia zapotrzebowania na te składniki, np. w czasie ciąży lub w czasie karmienia piersią.
Charakterystyczne objawy anemii to: bladość skóry i błon śluzowych, osłabienie, duszność po wysiłku, bóle głowy, ospałość. W przypadku anemii z niedoboru żelaza mogą również występować zmiany na błonie śluzowej języka, gardła i przełyku, uczucie pieczenia przy przełykaniu, zajady w kącikach ust oraz łamliwość paznokci i włosów.
Badanie laboratoryjne krwi ujawnia zmniejszenie stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów. Krwinki czerwone są mniejsze niż zwykle i nieodbarwione. Anemia żywieniowa może też wynikać z nieodpowiedniego doboru produktów, które powodują zmniejszenie wchłaniania żelaza, mimo jego wystarczającej ilości w diecie.
2. Dieta w anemii
Dietetyczne leczenie anemii wspomaga proces terapeutyczny. Decyzja o terapii farmakologicznej (zażywanie preparatów żelaza i innych suplementów witaminowo-mineralnych oraz ustalenie diety leżą w gestii lekarza.
W diecie osób z niedokrwistością z niedoboru żelaza powinny znaleźć się produkty bogate w mikroelementy (mangan, kobalt, miedź), witaminę C, B6 i B12, żelazo oraz białko.
2.1. Jakie są główne zasady dietetyczne przy anemii?
- Jedz produkty pełnowartościowe, bogate w białko, węglowodany, tłuszcz, witaminy i składniki mineralne. Węglowodany złożone znajdziesz w produktach zbożowych, takich jak kasze i ciemne pieczywo.
- Unikaj cukru, białego pieczywa, wyrobów cukierniczych oraz słodyczy.
- Spożywaj chude mięso, nietłuste wędliny oraz wątrobę. Są to produkty zawierające łatwo przyswajalne żelazo.
- Codziennie zjadaj kilka porcji warzyw i owoców bogatych w witaminę C, która poprawia absorpcję żelaza. Każdego dnia spożywaj co najmniej 150 mg witaminy C.
- Pij mniej kawy i herbaty. Ze względu na zawartość taniny utrudniają one wchłanianie żelaza.
Duże straty składników odżywczych związane są z nieprawidłową obróbką kulinarną. Produkty zbyt długo przechowywane, które poddano działaniu wysokich temperatur łatwo tracą cenny kwas foliowy.
3. Witaminy w anemii
Jeśli pacjent zaważy u siebie pierwsze objawy anemii, takie jak: bladość skóry, brak apetytu, zmęczenie, senność czy bladość spojówki oka, powinien natychmiast zmienić swoją dietę.
3.1. Sprawdź, jakie jest działanie poszczególnych składników:
- Żelazo - odpowiada za dotlenienie organizmu, prawidłową pracę serca i wzmacnianie odporności; żelazo reguluje ponadto gospodarkę hormonalną, poprawia pracę układu nerwowego i dostarcza organizmowi energii; dieta bogata w żelazo powinna zawierać następujące składniki: czerwone mięso, szpinak, brokuły, rośliny strączkowe.
- Dieta w anemii powinna zawierać duże ilości kwasu foliowego, ponieważ reguluje on podział komórkowy; kwas foliowy występuje w warzywach o zielonych liściach (szpinaku, sałacie), fasoli, soku pomarańczowym, produktach pełnoziarnistych.
- Miedź, cynk i kobalt - są to pierwiastki biorące czynny udział w budowaniu czerwonych ciałek krwi; kobalt ponadto jest składnikiem witaminy B12, a miedź ułatwia transport żelaza; cynk występuje w produktach pełnoziarnistych, kaszy gryczanej, żółtym serze, kapuście i jajach; źródłem kobaltu są grzyby, cykoria i szpinak; miedź występuje w owocach morza, orzechach, drobiu, produktach pełnoziarnistych i warzywach strączkowych.
- Molibden - choć zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest bardzo niewielkie, to bez niego żelazo nie może zostać przyswojone; molibden występuje w produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych, pomidorach, natce pietruszki, jajach, mleku i przetworach mlecznych, szczególnie w żółtym serze;
- Witamina C - poprawia wchłanianie żelaza; witaminę C można odnaleźć w natce pietruszki, owocach cytrusowych, sałacie, pomidorze.
- Witamina E - poprawia funkcjonowanie procesów krwiotwórczych zachodzących w organizmie; występuje w warzywach o zielonych liściach, olejach roślinnych, kiełkach pszenicy, pieczywie razowym.
- Witaminy B6 i B12 - niedobór tych witamin powoduje, że erytrocyty są za duże oraz zbyt kruche i nie mogą uczestniczyć w transporcie substancji odżywczych; źródłem tych witamin są: ryby, sery żółte, wątroby, produkty z pełnego ziarna, orzechy, drożdże, awokado.
4. Zawartość żelaza w produktach
Może się nam wydawać, że zawartość żelaza w produktach to najważniejsza sprawa, ale tak naprawdę istotny jest rodzaj jego źródła. Pierwiastek ten występuje w produktach zwierzęcych (tzw. żelazo hemowe, absorbowane przez organizm w 10–15 proc.) i roślinnych (tzw. żelazo niehemowe, wchłaniane w 2–3 proc.).
Żelazo z produktów pochodzenia roślinnego wchłania się dużo gorzej niż z produktów pochodzenia zwierzęcego. Z żelaza ryżu i szpinaku wynosi 1 proc., z kukurydzy 3 proc., z sałaty 4 proc., a z pszenicy 5 proc.. Absorpcja tego samego pierwiastka z ryb wynosi zaś 11 proc., wątroby 12 proc., a z mięsa cielęcego 22 proc..
Ta różnica w zdolności organizmu do przyswajania żelaza zależy od budowy chemicznej tego makroelementu. W produktach pochodzenia zwierzęcego występuje żelazo hemowe – dwuwartościowe, natomiast w produktach roślinnych żelazo niehemowe – trójwartościowe.
Ze względu na zawartość żelaza, artykuły spożywcze dzieli się na te o jego niskiej zawartości (np. mleko, ziemniaki, owoce), na produkty o średniej zawartości żelaza (np. drób, mięso, kasze, warzywa) oraz produkty o wysokiej zawartości żelaza (np. podroby i warzywa strączkowe).
| Produkt spożywczy | Zawartość żelaza (mg/100 g produktu) |
|---|---|
| wątroba wieprzowa | 18,7 |
| wątroba wołowa | 9,4 |
| fasola biała | 6,9 |
| płatki owsiane | 3,9 |
| łopatka cielęca | 2,9 |
Ilość wchłanianego przez organizm żelaza jest uwarunkowania wieloma czynnikami. Absorpcja tego pierwiastka poprawia się dzięki spożyciu produktów bogatych w witaminę C, a zmniejsza - w związku z obecnością minerałów (cynk, miedź, wapń), tanin, szczawianów, fitynianów oraz błonnika pokarmowego.
5. Dieta anemika
Dieta w anemii powinna uwzględniać produkty zawierające wszystkie składniki odżywcze, które pokrywają dzienne zapotrzebowanie na nie.
Pełnowartościowe białko podaje się pod postacią twarogu, białego sera, jaj, ryb oraz mięsa - szczególnie wołowiny oraz indyka. Duże znaczenie przy niedokrwistości ma podawanie surowych owoców i warzyw, będących źródłem witamin i składników mineralnych.
Potrawy należy przygotowywać starannie, aby pobudzały apetyt. Posiłki powinny posiadać wyraźny, nieco ostry lub kwaskowy smak.
Zupy warto gotować na wywarach z kości, mięsach, rybach i jarzynach. Dieta anemika może być uzupełniana w żelazo poprzez podawanie surowego mięsa w postaci befsztyków tatarskich.
Dobrze jest wypijać przy głównym posiłku niewielką ilość czerwonego, wytrawnego wina gronowego. Na desery polecane są surowe owoce, kompoty i galaretki żelatynowe. Unikać należy ciast, szczególnie słodkich i tłustych tortów.