Dieta wątrobowa - wskazania, zalecenia, przepisy, przykładowy jadłospis

Dieta wątrobowa jest polecana osobom z problemami z wątrobą, trzustką, pęcherzykiem żółciowym i drogami żółciowymi. Zmiana sposobu odżywiania pozwala wzmocnić system ochronny organizmu, wpływa korzystnie na zdrowie i zmniejsza wagę. Lekkie schorzenia wątroby wymagają ograniczenia spożywania białka, a poważne choroby – jego całkowitego wyeliminowania. Z kolei przy zdrowej wątrobie białko jest wskazane. Osoby mające problemy zdrowotne powinny też ograniczyć ilość spożywanego sodu, a na to konto zwiększyć ilość przyjmowanego potasu.

1. Rola wątroby w organizmie

Wątroba pełni ponad 500 różnych funkcji w organizmie: od powszechnie znanych, takich jak produkcja żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów i cholesterolu, do tych mniej znanych, a równie ważnych - rozkładanie i neutralizowanie toksyn. Funkcje wątroby dzielimy na:

• funkcje syntetyzujące enzymy, cholesterol i trójglicerydy;
• funkcje metabolizujące węglowodany, aminokwasy i puryny;
• funkcje magazynujące żelazo i niektóre witaminy;
• funkcje filtrujące i neutralizujące - wątroba filtruje krew, neutralizuje alkohol, amoniak i inne toksyny.

W przypadku uszkodzenia wątroby, nie może ona spełniać swojej roli. Mimo swoich dużych zdolności regeneracyjnych, często uszkodzenia wątroby są nieodwracalne i wymagają przeszczepu. Warto pamiętać, że wątroba nas nie boli, ponieważ nie jest unerwiona.

Zobacz film: "Jak powstają uszkodzenia wątroby?"

Jednak gdy źle ją traktujemy, powiększa się i rozpycha na sąsiednie organy, co powoduje uczucie kłucia w boku lub rozpierania pod żebrami. Wątrobę uszkadzają nie tylko wirusowe zapalenia wątroby, marskość wątroby czy kamica żółciowa, ale także spożywanie zbyt dużych ilości tłustych pokarmów, nadużywanie leków, alkoholu, dym tytoniowy czy wdychanie szkodliwych związków chemicznych.

Wątrobau dorosłej osoby waży 1,5-2 kilogramy. Może się dodatkowo powiększyć, co jest spowodowane stłuszczeniem się. Dochodzi do tego w momencie, gdy w diecie jest za dużo tłuszczów. Wątroba tyje razem z nami.

Problemy z nią mogą także wystąpić po nadużywaniu leków (antybiotyków, leków przeciwzapalnych, przeciwgruźliczych, niektórych środków antykoncepcyjnych), stosowaniu ciężkostrawnej diety, spożywaniu alkoholu, a także po niektórych dietach odchudzających, które zalecają spożywanie produktów bogatobiałkowych oraz wysokotłuszczowych.

2. Dieta przy chorej wątrobie

Aby pomóc swojej schorowanej wątrobie, trzeba stosować dietę zdrową dla wątroby. Posiłki należy jadać nieobfite, najlepiej 5 razy dziennie, by jej zbyt mocno nie obciążać.

Najlepiej, by były one gotowane na parze, duszone lub pieczone w folii. Niestety, trzeba pożegnać się ze smażeniem, a szczególnie, jeśli smażymy na tłuszczu. Ponadto:

• warto zrezygnować z tłuszczów zwierzęcych (smalcu, tłustej śmietany), można je zastąpić naturalnym jogurtem, oliwą z oliwek;
• węglowodany mogą stanowić 45% spożywanych posiłków, ale trzeba kontrolować ich poziom;
• należy uważać na ilość spożywanego cukru, zasada brzmi: im mniej, tym lepiej;
• w diecie wątrobowej ważne jest białko, należy zadbać, aby była jego odpowiednia ilość, trzeba wybierać chude mięso, drób, chude ryby, cielęcinę, chudy nabiał i przetwory mleczne;
• 80% dziennej porcji warzyw powinno być gotowane, a pozostałe surowe, trzeba zaprzyjaźnić się z tymi bogatymi w witaminę C i kwas foliowy, czyli marchewką, sałatą, burakami, brokułami, natką pietruszki;
• dieta wątrobowa pozwala na spożywanie owoców, ale z umiarem, najlepiej w formie musu lub kompotu owocowego. Nie zaleca się spożywania słodyczy, niedojrzałych owoców, ostrych przypraw, mocnej kawy, gazowanych napojów, tłustych mięs, tłuszczów zwierzęcych, frytek, kapusty, potraw z jaj.

2.1. Dieta wątrobowa przy kamicy żółciowej

Silny ból pod prawym żebrem promieniujący ku łopatce i wymioty mogą oznaczać, że masz atak kamicy żółciowej. Przyczyną kamicy żółciowej jest odkładanie się złogów cholesterolu oraz wapnia w pęchęrzyku żółciowym.

Z biegiem czasu zaczynają się formować kamienie, które mogą utrudniać lub całkowicie zablokować odpływ żółci, prowadząc do ciężkiego schorzenia, jakim jest przewlekłe zapalenie wątroby.

Najczęściej przyczyną tworzenia się kamieni żółciowych jest nieodpowiednie żywnienie - dieta bogata w produkty zawierające cholesterol, mała ilość błonnika w diecie. Ponadto siedzący tryb życia również sprzyja odkładaniu się złogów cholesterolu.

Aby uniknąć rozwoju choroby, warto zastosować się do poniższych zasad żywieniowych:

• należy spożywać produkty zawierające błonnik, czyli produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa; błonnik w nich zawarty sprzyja obkurczaniu pęcherzyka żółciowego, dzięki temu żółć w nim nie zalega i nie tworzą się kamienie,
• najkorzystniej jest spożywać 5 posiłków dziennie - pęcherzyk żółciowy jest systematycznie opróżniany z żółci,
• należy ograniczyć ilość zjadanych słodyczy, które są tłuste,
• ogranicz spożywanie produktów bogatych w cholesterol - wieprzowina, wątróbka, nerki, pasztety, kaszanki, mielonki, sery żółte.

2.2. Dieta wątrobowa przy marskości wątroby

Inną przyczyną problemów z wątrobą może być nadużywanie alkoholu, co po jakimś czasie prowadzi do marskości wątroby (rzadziej marskość jest wywołana zakażeniem lub chorobami metabolicznymi). Jest to inaczej zwłóknienie tego narządu, co uniemożliwia mu prawidłowe pełnienie swoich funkcji.

Dieta wątrobowa w takim przypadku przede wszystkim polega na unikaniu alkoholu w jakimkolwiek stężeniu. Dużemu ograniczeniu podlegają tłuszcz i sól - nie należy jeść potraw smażonych ani z dodatkiem zasmażek czy tłuszczu w innej formie.

Dania z puszki, takie jak ryby czy mięso, także powinny zostać wykreślone z codziennego menu. Spożywa się głównie białko i węglowodany w lekkostrawnej formie. Szczególnie zalecane produkty w przypadku marskości wątroby to:

• odtłuszczone mleko,
• chudy twaróg,
• ryby,
• drożdże,
• owoce i warzywa,
• potrawy gotowane.

Problemy z wątrobą są poważnym schorzeniem, który może doprowadzić nawet do śmierci, gdyż życie bez wątroby jest całkowicie niemożliwe. Właśnie dlatego warto zadbać o stan wątroby, zanim zacznie nam doskwierać - na przykład stosując dietę wątrobową, unikając dużej ilości alkoholu i leków.

3. Na czym polega dieta wątrobowa?

Dieta wątrobowa to dieta lekkostrawna, która wymaga naprawdę drastycznych zmian nawyków żywieniowych. Kiedy wątroba odmawia posłuszeństwa, jedynym rozwiązaniem okazuje się zastosowanie diety.

Powinna być bogata w białka i węglowodany oraz ograniczać tłuszcze i błonnik. Produkty białkowe muszą zawierać dużą ilość substancji lipotropowych, jak: metionina, cholina, witaminy B2 i C. W diecie na wątrobę tłuszcze ogranicza się do 40 g dziennie.

Podstawą jest stosowanie tłuszczów o niskim punkcie topnienia i wysokiej wartości biologicznej, a więc takich jak: olej sojowy, olej słonecznikowy i masło.

W trakcie stosowania diety wątrobowej posiłki warto spożywać często, tj. 4-5 razy dziennie, ale w mniejszych porcjach, a potrawy nie powinny być gorące. Najlepiej, aby potrawy były przygotowane w wodzie i na parze, pieczone w folii, pergaminie, a także duszone bez tłuszczu.

Zazwyczaj w tej diecie podaje się większe ilości chudego mleka i twarogu, ponieważ zawierają metioninę.

4. Co można jeść podczas diety wątrobowej?

Podczas diety wątrobowej zaleca się:

• pieczywo pszenne i żytnie z niskiego przemiału, czerstwe, sucharki;
• masło, twaróg, ser biały, jajka na miękko;
• chudą szynkę, polędwicę, parówki, miód, zupy na wywarach warzywnych z chudego mięsa;
• kasze na sypko, kasze rozklejone;
• drobne makarony, lane kluski, kluski francuskie;
• chude mięso i ryby: gotowane, w warzywach, z wody, pulpety, pieczone bez tłuszczu w folii bądź pergaminie;
• z tłuszczów: oliwę, olej sojowy, słonecznikowy i kukurydziany;
• owoce, kompoty, musy, galaretki, koktajle mleczno-owocowe, owoce przecierane, biszkopty.

Choroby wątroby wymagają ograniczenia:

• cebuli, czosnku, kapusty, papryki, ogórków;
• octu, roślin strączkowych;
• śmietany, tłuszczu, obsmażania, smażenia, duszenia, pieczenia – w tłuszczu;
• coca-coli (i wszelkich napojów gazowanych), kawy;
• czekolady, tortów, kremów;
• alkoholu i papierosów.

5. Przykładowe przepisy w diecie wątrobowej

Leczenie różnorodnych chorób nie musi kojarzyć nam się z bezsmakowymi potrawami. W przypadku schorzeń wątroby, niezwykle skuteczna jest dieta. Poniżej kilka przepisów na proste dania.

5.1. Zupa ziemniaczana

Skład: 200 ml wody, 5 dag włoszczyzny (bez kapusty), 15 dag ziemniaków, 5 g mąki pszennej, 50 ml mleka, 1 g soli, 5 g masła, zielona pietruszka.

Oczyszczone ziemniaki i warzywa ugotować w wodzie, następnie przetrzeć. Z mąki i mleka przygotować zawiesinę, wlać do startych jarzyn i zagotować. Po zagotowaniu dodać masło, sól i posiekaną nać pietruszki.

5.2. Surówka z selera i jabłek

Skład: 6 dag selerów, 6 dag jabłek, 1 dag szczypiorku, 5 g koperku, 5 g cukru, 3 g koncentratu owocowo-witaminowego.

Warzywa i jabłka opłukać, oczyścić, po czym jabłka i selery zetrzeć na grubej tarce, a szczypiorek i koperek drobno posiekać. Składniki te wymieszać i polać roztworem przygotowanym z gotowanej wody, cukru i koncentratu.

5.3. Kluski twarogowe

Skład: 10 dag twarogu, 1 białko, 2 dag mąki pszennej, 5 g masła, 1 g soli.

Twaróg rozetrzeć, połączyć z mąką, wymieszać, dodać ubitą z białka jaja pianę i wymieszać. Z przygotowanej masy formować kluski i wkładać je do osolonej, wrzącej wody. Po ugotowaniu dodać masło.

5.4. Mięsne pulpety

Skład: 9 dag chudego mięsa, 1 białko, 1 g soli, 5 g masła, 10 dag czerstwej bułki, 25 ml odtłuszczonego mleka.

Masło połączyć ze zmielonym mięsem, namoczoną w mleku i odciśniętą bułką oraz z ubitą pianą. Po wymieszaniu wymienionych składników uformować pulpety, włożyć je do wrzącej, osolonej wody i gotować około 10 minut.

6. Dieta wątrobowa na słodko

W diecie wątrobowej można sobie pozwolić na słodkie desery. Należy jednak wiedzieć, jak je odpowiednio przyrządzać. Poniżej kilka pysznych przepisów na zdrowe i słodkie przekąski w trosce o wątrobę.

6.1. Budyń twarogowy

Skład: 2 białka, 2 dag cukru, 7 dag twarogu, 8 g mąki pszennej, 5 g masła.

Twaróg utrzeć z cukrem, dodać ubitą z białek pianę i mąkę. Wymienione składniki lekko wymieszać, wyłożyć do uprzednio wysmarowanej masłem formy. Gotować na parze, pod przykryciem, około 25 minut.

6.2. Zupa ze świeżych owoców

Skład: 350 ml wody, 20 dag świeżych owoców (mieszanych), 5 g mąki ziemniaczanej, 4 dag cukru.

Z owoców przygotować przecier lub wycisnąć sok. Z części nieprzetartych ugotować wywar, odcedzić go, dodać cukier i mąkę ziemniaczaną; zagotować. Po ugotowaniu dodać uprzednio przygotowany surowy sok lub przecier.

6.3. Buraki z jabłkiem

Skład: 35 dag buraków ćwikłowych, 5 dag jabłek, 5 g mąki pszennej, 25 ml mleka, 2 g cukru, 5 g masła.

Buraki umyć, ugotować w łupinach. Po ugotowaniu obrać i zetrzeć na grubej tarce. Surowe jabłka zetrzeć na tarce, połączyć z burakami, dodać cukier. Z mąki i mleka przygotować zawiesinę, wlać do przetartych jarzyn, po czym zagotować. Po ugotowaniu dodać masło.

6.4. Ryż z jabłkami

Skład: 5 dag ryżu, 1 dag cukru, 100 ml mleka, 20 dag jabłek, 5 g masła.

Ryż ugotować w mleku na sypko. Jabłka obrać i pokrajać w plasterki. W naczyniu wysmarowanym masłem układać warstwami ryż i jabłka, przesypując je cukrem. Po ułożeniu zapiec w piekarniku.

7. Przykładowy jadłospis dla diety wątrobowej

Każde menu diety na wątrobę musi ograniczać spożywanie tłustych potraw, alkoholów i smażonych przekąsek.

• Śniadanie: pieczywo mieszane – chleb pszenny i pieczywo półcukiernicze, masło, pasta z sera twarogowego i pasta z pomidorów, kasza manna na mleku lub wywarze z warzyw, miód, napój z dzikiej róży.
• Obiad: zupa jarzynowa z lanymi kluskami, pulpety z cielęciny, sałata zielona polana kefirem, ziemniaki purée, marchew gotowana, kompot z jabłek.
• Podwieczorek: koktajl mleczno-warzywno-owocowy, biszkopty.
• Kolacja: pierogi leniwe, surówka z jabłek, herbata z cytryną.

W diecie wątrobowej nie może zabraknąć ziół, które koją narząd, pomagają wzmacniać i leczyć wątrobę. Zioła na wątrobę zapobiegają pojawianiu się choroby, a w niektórych przypadkach regenerują uszkodzony narząd. Do najskuteczniejszych środków ziołowych leczących przewlekle chorą wątrobę należą wyciągi z nasion ostropestu plamistego.