Sód - funkcje, niedobór, nadmiar, dieta

Sód jest mikropierwiastkiem niezbędnym do funkcjonowania organizmu i odgrywającym istotną rolę w utrzymaniu gospodarki wodnej w organizmie. Niedobór sodu to hiponatremia, która może być przyczyną przewodnienia organizmu lub zatrucia pokarmowego. Nadmiar sodu w diecie prowadzi do nadciśnienia tętniczego - choroby cywilizacyjnej, która nieleczona zagraża życiu.

1. Funkcje sodu

Sód w organizmie pełni zróżnicowane funkcje:

• reguluje gospodarkę wodną,
• uwadnia komórki,
• uwadnia tkanki,
• utrzymuje napięcie mięśniowe,
• uczestniczy w utrzymaniu pobudliwości nerwowej,
• uczestniczy w przekazywaniu impulsów pomiędzy neuronami,
• utrzymuje właściwe ciśnienie osmotyczne krwi,
• chroni organizm przed utratą wody.

Zobacz film: "Sól nie tak szkodliwa jak sądzono"

2. Objawy niedoboru sodu

• ból głowy,
• brak apetytu,
• nudności i wymioty,
• nadpobudliwość nerwowa,
• niepokój,
• zaburzenia mowy,
• senność,
• drgawki,
• utrata przytomności,
• uszkodzenia mózgu,
• obrzęk mózgu.

Długotrwały niedobór sodu jest stanem zagrażającym życiu i może prowadzić do zgonu. Śmiertelność z powodu hiponatremii jest duża i wynosi od 38 do 58 procent.

3. Przyczyny niedoboru sodu

Niedobór sodu w organizmie określa się mianem hiponatremii, przyczyny tego stanu rzeczy to:

• nadmierna potliwość,
• biegunka,
• wymioty,
• przedawkowanie leków moczopędnych,
• niedoczynność tarczycy,
• niewydolność nerek,
• nadmierne spożycie wody źródlanej (powyżej 3 litrów w ciągu doby),
• choroby psychiczne.

4. Objawy nadmiaru sodu

Nadmiar sodu w organizmie jest przyczyną nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń pracy serca. Do charakterystycznych objawów nadmiaru należy:

• wysokie ciśnienie tętnicze krwi (>145/95 mmHg),
• ból głowy w okolicy potylicy (tył głowy),
• zawroty głowy,
• krwawienie z nosa,
• kołatanie serca.

Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzi do zaburzenia pracy wielu narządów (nerek, serca) oraz wylewu krwi do mózgu. Udar mózgu jest przyczyną niepełnosprawności, niedowładów kończyn oraz paraliżu.

Osoby cierpiące z powodu nadmiaru sodu w organizmie powinny stosować odpowiednią dietę, ubogą w jony sodu.

5. Sód w diecie

Sód jest dostarczany do organizmu z pożywieniem, w którym znajduje się pod postacią chlorku sodu. Jest on niezbędny w procesie trawienia, ponieważ jest aktywatorem enzymów trawiennych obecnych w ślinie (amylaza ślinowa).

W jakich produktach znajdziemy ten cenny pierwiastek?

Produkt	Zawartość sodu w mg/100 g	Produkt	Zawartość sodu w mg/100 g
Mleko 3,2 proc.	44	Śledź solony	5930
Jogurt naturalny	59	Łosoś wędzony	1170
Ser żółty	898	Marchew	82
Ser parmezan	1860	Pomidor	6
Ser twarogowy	41	Ziemniaki	7
Kurczak	61	Kasza gryczana	5
Schab	42	Jabłko	2
Parówki	889	Pomarańcza	3
Polędwica sopocka	748	Ryż brązowy	10
Salceson	803	Chleb żytni	456
Kabanosy z kurczaka	892	Paluszki	1093
Dorsz świeży	72	Sezamki	84

Prawidłowo zbilansowana dieta nie wymaga dodatkowej suplementacji jonami sodu, gdyż produkty spożywcze zawierają wystarczającą ich ilość. Jednakże podczas zatrucia pokarmowego, w którym występują wymioty i biegunka, może dojść nie tylko do odwodnienia, ale również do hiponatremii.

By tego uniknąć, należy pić płyny elektrolitowe. Warto również pamiętać, że zbyt częste spożywanie pokarmów zawierających spore ilości sodu jest przyczyną wzrostu ciśnienia krwi, co w długotrwałym procesie prowadzić może do nadciśnienia tętniczego.

6. Dieta DASH

Dieta DASH jest zalecana osobom chorującym na nadciśnienie tętnicze. Polega ona na wyeliminowaniu z diety pokarmów wysoko przetworzonych takich jak: gotowe dania z torebki (zupy, sosy), przyprawy typu Vegeta, Ziarenka Smaku, Kucharek czy kostki rosołowe.

Spore ilości sodu znajdują się również w serach żółtych oraz kupnych wędlinach, w szczególności parówkach, pasztetach, kabanosach i szynce.

Produkt	Zawartość sodu w mg/100 g	Produkt	Zawartość sodu w mg/100 g
Jogurt naturalny	59	Łosoś wędzony	1170
Ser żółty	898	Paluszki	1093
Ser parmezan	1860	Chleb żytni	456
Parówki	889	Sezamki	84
Salceson	803	Marchewka	82
Polędwica sopocka	748	Pomarańcza	3
Kurczak	61	Kasza gryczana	5
Kabanosy z kurczaka	892	Ziemniaki	7
Dorsz świeży	72	Pomidor	6

W badaniach klinicznych dowiedziono, że dieta zawierająca około 6 g soli kuchennej (1 łyżeczka) nie przyczynia się do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Jednakże wiele osób, stosując przyprawy, dosalając dania oraz spożywając słone przekąski (chipsy, paluszki, krakersy), dostarcza około 10 g soli dziennie.

Dieta bogata w sód i sól kuchenną jest przyczyną wielu zaburzeń metabolicznych, w tym insulinooporności i miażdżycy. W diecie dla osób z nadmiarem sodu w organizmie zaleca się spożywanie pokarmów bogatych w potas i magnez, czyli kaszy gryczanej, bananów, pomidorów, orzechów, ryżu brązowego.