Sałata masłowa – odmiany, uprawa, wartości odżywcze i przepisy

Sałata masłowa, nazywana także sałatą maślaną lub sałatą głowiastą, to warzywo liściaste o jadalnych liściach. Należy do gatunku sałata siewna (Lactuca sativa L.). To gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych, który rośnie wyłącznie w uprawie. Znano ją i ceniono już w starożytnej Grecji i Rzymie.

Dziś wyróżnia się 4 odmiany botaniczne sałaty:

• sałata głowiasta (Lactuca sativa L. var. capitata), występująca w dwóch formach jako sałata masłowa o miękkich, delikatnych liściach i sałata krucha (lodowa) o liściach twardych, sztywnych i pofałdowanych,
• sałata rzymska, sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.),
• sałata dębolistna (Lactuca sativa L. var. crispa L.): czerwona i zielona,
• sałata łodygowa, s. szparagowa, głąbiki krakowskie (Lactuca sativa L. var. augustana L. H. Bailey).

W obrębie każdej odmiany sałaty spotyka się różne odmiany uprawne, które różnią się strukturą liści, barwą i smakiem, pokrojem rośliny, kształtem i wielkością główek, a także wymaganiami świetlnymi i cieplnymi, odpornością na choroby oraz długością okresu wegetacji.

Sałata masłowa występuje w odmianach wczesnych, średnio wczesnych, średnio późnych, późnych oraz zimujących w gruncie. Popularna jest odmiana Bona, Królowa Majowych, Nochowska, Zina i Mira.

Liście sałaty masłowej składają się głównie z wody, są jednak źródłem witamin A, C, E oraz B1 i B2 i minerałów, takich jak wapń i żelazo oraz błonnik pokarmowy. Warto ją włączyć do diety także z innych powodów. Okazuje się, że sałata głowiasta:

• ma niewiele kalorii,
• działa antyoksydacyjne, chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników,
• obniża poziom "złego" cholesterolu,
• poprawia trawienie, pomaga oczyszczać organizm z toksycznych substancji,
• zapobiega zakwaszeniu organizmu.

Sałatę masłową można kupić, ale i uprawiać w przydomowych ogródkach. Pozyskuje się ją zarówno z siewu, jak i z rozsady. Do tego celu niezbędne są gleby żyzne, próchniczne, przepuszczalne, o dobrej wilgotności. Odczyn pH gleby do uprawy sałaty masłowej musi mieć pH około 6,5, czyli być zbliżony do obojętnego.

Roślina jest bardzo wrażliwa na intensywność światła, a z uwagi na swój słabo rozwinięty system korzeniowy, wymaga systematycznego nawadniania. Nie wolno jej jednak przelać. O ile bowiem niedobór wody powoduje twardnienie i gorzknienie liści, o tyle nadmiar wody sprzyja gniciu.

Jak przechowywać sałatę?

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że jej liście są miękkie i bardzo delikatne, dlatego nie nadają się do długiego przechowywania. Szybko więdną i tracą sprężystość. Jej trwałość jest krótka, zazwyczaj nie dłuższa niż 2 doby.

Sałatę głowiastą należy przechowywać w lodówce, najlepiej w plastikowym pudełku lub nadmuchanym woreczku polietylenowym.

Sałata masłowa należy do warzyw liściowych. To jedna z najpopularniejszych odmian. Jej jadalne liście są miękkie i delikatne, lekko słodkie. Można ją spożywać z dodatkami lub bez - na surowo. Nie wymaga specjalnego przygotowania. Pasuje do frytek i ziemniaków, a także makaronu czy ryżu, a także mięs (kotletów mielonych, schabowych, karkówki, pieczonego kurczaka, panierowanych filetów i innych) oraz ryb i burgerów warzywnych.

Co zrobić z sałaty masłowej? Najlepiej prostą i szybka sałatkę. Można ją przyrządzić na kilka sposobów, zarówno ze śmietaną czy jogurtem naturalnym, jak i sosem, a i dodawać inne warzywa (np. rzodkiewkę), jajko bądź zieleninę (szczypiorek, koperek czy natkę pietruszki). Warto pamiętać, by doprawiać ją solą, cukrem i pieprzem przed samym podaniem, inaczej kwasy zawarte w sosie zważą delikatne liście.

Najprostsza, a i chyba najbardziej popularna jest sałata ze śmietaną. Wystarczy do umytych, osuszonych i porwanych w dłoniach liści wlać kilka łyżek kwaśnej śmietany (18 lub 12 %) lub jogurtu. Warto do niej dodać pół łyżeczki octu lub łyżkę soku z cytryny, a także szczyptę cukru, soli i pieprzu. Całość należy delikatnie wymieszać.

Można ją urozmaicić. Sałatka z sałaty masłowej i rzodkiewki wymaga dodania pokrojonej w talarki rzodkiewki, a sałata masłowa z jajkiem – dowolnie pokrojonego jajka.

Ciekawą propozycją jest także lekka sałatka z sałaty masłowej, czyli porwane liście sałaty (z dowolnymi dodatkami lub bez) polane sosem przygotowanym z oliwy z oliwek, soku z cytryny, musztardy (np. Dijon) i soli i pieprzu. Można także dodać miód, ocet winny, a sos wzbogacić ziołami czy czosnkiem.