Układ odpornościowy, czyli inaczej układ immunologiczny, to nic innego jak system narządów, które umożliwiają mechanizmom odpornościowym poprawnie funkcjonować. Ludzki organizm codziennie jest narażony na atak wielu drobnoustrojów i szkodliwych substancji chorobotwórczych, wykorzystuje więc wszystkie swoje mechanizmy obronne, aby walczyć z infekcjami.
- narządy limfatyczne (np. szpik kostny, grasica)
- przeciwciała i cytokiny (białka odpowiedzialne za reakcje obronne organizmu)
- naczynia chłonne (inaczej limfatyczne)
- wirusy
- bakterie
- grzyby
- pierwotniaki
- pasożyty
- toksyny
- skażenia chemiczne
- obce białka
Odporność nieswoista jest wrodzonym systemem walki z infekcjami i bakteriami. Zapobiega wnikaniu szkodliwych czynników w głąb organizmu. Składaja się na nią wszystkie naturalne systemy zabezpieczeń, które dzielą się na:
- bariery chemiczne - wszystkie wydzieliny: pot, łój, kwas solny, łzy, ślina
- bariery fizyczne - wszystkie odruchy obronne: kichanie, kaszel, wymioty, częstomocz, biegunka
Limfocyty B wytwarzają odpowiednią ilość przeciwciał, aby walczyć z antygenami zawartymi na komórkach chorobotwórczych. Każde przeciwciało musi pasować kształtem to antygenu - tylko wtedy może go zniszczyć.
Limfocyty T natomiast niszczą własne komórki, ale tylko te, które są w jakiś sposób uszkodzone czy wadliwe.
Odporność można podzielić także na bierną i czynną. Odporność czynna to nic innego, jak przeciwciała, które organizm wytwarza sam albo przyjmuje w formie szczepionki. Odporność bierną uzyskuje się poprzez podanie gotowych przeciwciał w postaci surowicy. Stosuje się to w przypadku groźnych dla życia zakażeń.
Najlepszą odporność bierną obserwuje się u noworodków, ponieważ korzystają one ze składników dostarczonych wraz z mlekiem matki.