Niedobór witaminy D3 - przyczyny, objawy, skutki, suplementacja

Niedobór witaminy D3 jest niekorzystny dla naszego organizmu. Terminem „witamina D” określane są związki chemiczne z grupy steroidów, wykazujące działanie przeciwkrzywiczne. Spośród nich największe znaczenie dla człowieka ma witamina D3 (cholekalcyferol) i D2 (ergokalcyferol).

1. Właściwości witaminy D

Witamina D jest unikatowa, ponieważ obie postacie tej witaminy, czyli cholekalcyferol (syntetyzowany w skórze lub pozyskiwany z pożywienia) oraz ergokalcyferol (powstający z ergosterolu występującego w drożdżach i grzybach kapeluszowych), podlegają dalszym przemianom do związków wykazujących działanie podobne do hormonów.

Witaminy D (D2 i D3) nie wykazują działania biologicznego. Są one substancjami wyjściowymi, które w organizmie ulegają identycznemu cyklowi przemian z wytworzeniem czynnych metabolitów. Witamina D i jej aktywne formy są rozpuszczalne w lipidach. Krążenie ich w surowicy krwi jest możliwe dzięki białku wiążącemu witaminę D.

Witamina D w organizmie odpowiada za prawidłową mineralizację i rozwój kości. Odgrywa też bardzo ważną rolę podczas procesu regulacji gospodarki wapniowo-fosforowej ustroju. Dzięki witaminie D możliwe jest wchłanianie wapnia i fosforu z układu pokarmowego oraz umożliwione jest wyrównanie odpowiedniego stosunku tych pierwiastków w organizmie.

Zobacz film: "Niedobory witaminy D"

Witamina D przez ułatwianie zamiany fosforu organicznego na fosfor nieorganiczny jest niezbędna w powstaniu związków potrzebnych do budowy kości, a także w procesach kostnienia. W dużym uproszczeniu, budowa kości polega na tworzeniu tzw. matrycy kostnej, która jest zbudowana z siatki kryształów (na podłożu tkanki łącznej) i odkładaniu jonów fosforu i wapnia w postaci hydroksyapatytu. W sytuacji, kiedy występuje niedobór witaminy D, wapń zawarty w pożywieniu nie jest całkowicie wykorzystany, czego skutkiem może być upośledzenie mineralizacji kości.

Źródłem witaminy D jest głównie biosynteza cholekalcyferolu z 7-dehydrocholesterolu w skórze (pod wpływem promieniowania słonecznego), w mniejszym stopniu dieta, dostarczająca zarówno witaminy D3, jak i D2. Jednak to poziom witaminy D3 ma większe znaczenia dla naszego zdrowia. Okazuje się bowiem, że w porównaniu do D2 witamina D3 dwa razy skuteczniej zwiększa poziom witaminy D w organizmie.

1.1. Nadmiar witaminy D

Nadmiar witaminy D w organizmie jest równie niebezpieczny dla zdrowia jak jej niedobór. Zwiększona ilość witaminy D sprawia, że w tkankach gromadzi się wapń, co może prowadzić zaburzeń pracy ośrodkowego układu nerwowego i serca. Rośnie też ryzyko zachorowania na kamicę nerkową i kamicę żółciową. Na nadmiar witaminy D powinny szczególnie uważać kobiety w ciąży, gdyż może powodować deformacje płodu i choroby kości u noworodka.

Osoby ze zwiększonym poziomem witaminy D mogą zaobserwować między innymi osłabienie, utratę apetytu, zwiększenie uczucia pragnienia, nudności i wymioty, biegunkę, zwiększone oddawanie moczu, a także ból głowy.

2. Przyczyny niedoboru witaminy D3

Na niedobór witaminy D3 wpływa wiele czynników. Do najczęstszych z nich zalicza się:

• niedostateczną ekspozycję na światło słoneczne,
• upośledzoną syntezę aktywnych metabolitów w wątrobie (stany zapalne, marskość wątroby) i nerkach (ostra i przewlekła niewydolność nerek),
• stosowanie niektórych leków, na przykład leków przeciwpadaczkowych

Niedobór witaminy D3 objawia się u osób spożywających pokarm ubogi w prekursory tej witaminy, a także w chorobach prowadzących do zespołu złego wchłaniania.

Witamina D3 zawarta jest w produktach spożywczych, takich jak: ryby (śledzie, sardynki, makrele) wątroba, masło, jaja i mleko (poziom witaminy D3 w mleku zależy od sposobu żywienia krów i ich przebywania na słońcu).

Na niedobór witaminy D3 dieta nie ma większego wpływu. Stan odżywienia organizmu witaminą D3 uwarunkowany jest przede wszystkim wielkością jej syntezy w skórze pod wpływem promieni słonecznych oraz wykorzystaniem z pożywienia. Naturalnie produkty powszechnego spożycia zawierają niewielkie jej ilości i dlatego nie wpływają na niedobór witaminy D3 u dorosłych.

Z tego względu nie ustala się wysokości zapotrzebowania na witaminę D3 dla dorosłych zdrowych osób, a jedynie dla niemowląt i dzieci (10 mcg/dobę) oraz osób starszych (5 mcg/dobę). Dawkowanie witaminy D3 dla dorosłych zależy od indywidualnego zapotrzebowania. Ponadto na zapotrzebowanie na witaminę D3 dla dorosłych wpływają również różne istniejące schorzenia.

3. Objawy niedoboru witaminy D3

Biorąc pod uwagę, że od właściwej ilości wapnia w organizmie zależy prawidłowe funkcjonowanie mięśni, w przypadku niedoboru witaminy D3 można zauważyć ich osłabienie, drgania mięśni nóg i ramion, skurcze mięśni występujące w łydkach i stopach, bóle mięśni (najczęściej obserwowane w porze nocnej), drgania powiek, a nawet osłabienie pracy mięśnia sercowego i arytmię serca.

Wapń jest niezbędny w funkcjonowaniu komórek nerwowych organizmu, a co za tym idzie objawem niedoboru witaminy D3 mogą być również zaburzenia funkcji nerwowych. W tej sytuacji zaobserwować można nadmierną senność, zaburzenia pamięci i koncentracji, niepokój, poczucie bezradności, zaburzenia depresyjne i zaburzenia koordynacji, objawiające się między innymi niepewnością w staniu i chodzeniu.

Innymi objawami występującymi przy niedoborze witaminy D3 jest pojawienie się przewlekłego zmęczenia i osłabienia. Zbyt mała ilość witaminy D3 przyczynia się także do zaburzeń snu, zaburzeń widzenia, zaburzeń ciśnienia tętniczego, wrażliwości na chłód, niską temperaturę kończyn (zimne dłonie i stopy), chorób przyzębia oraz może pojawić się pieczenie i niesmak w jamie ustnej i gardle.

W przypadku niedoboru witaminy D u niemowląt można zaobserwować nadmierne spłaszczenie główki z tyłu, spowodowane rozmiękaniem kości czaszki. Proces zrastania ciemiączka zostaje spowolniony, a ze względu na słabość mięśni brzucha i krzywicę żeber może pojawić się "rozlewanie" brzuszka na boki. Zauważalne jest to kiedy dziecko leży i potocznie jest nazywane żabim brzuszkiem.

4. Skutki niedoboru witaminy D3

Niedobór witaminy D3 ma negatywny wpływ na stan naszych kości. Dlatego tak ważne jest zapobieganie niedoborom witaminy D3 u małych dzieci w okresie wzrostu.

Niedobór witaminy D3 jest także związany z wiekiem i ma różny wpływ na zdrowie pacjentów w zależności od wieku. Niedobór witaminy D3 u dzieci prowadzi do krzywicy, a niedobór witaminy D3 u dorosłych do osteomalacji (rozmiękczanie kości), w których dochodzi do zaburzeń mineralizacji macierzy kostnej ulegającej stopniowo mineralizacji i osteoporozy (zrzeszotnienia kości).

Następuje wówczas zmniejszone uwapnienie kości i nadmierne odkładanie tkanki nieuwapnionej. Poza niedoborem witaminy D3 przyczyną krzywicy może być niskie spożycie wapnia i fosforu, nieprawidłowy ich stosunek w diecie.

Przeprowadzono wiele badań dotyczących powiązania niedoboru witaminy D z różnego rodzaju schorzeniami. Zostało udowodnione, że niedobory witaminy D mają wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego u osób po trzydziestym piątym roku życia.

W badaniu grupy osób w wieku od 35 do 60 lat wykazano zależność pomiędzy poziomem witaminy D, a wskaźnikami świadczącymi o obecności infekcji w organizmie. Te same badania wykazały, że niedobór witaminy D może prowadzić do osłabienia układu immunologicznego, który odpowiada za zwalczanie stanów zapalnych w organizmie.

Inne badania wykazały powiązanie pomiędzy poziomem witaminy D, a chorobami tarczycy, szczególnie niedoczynnością tarczycy. Niedobór witaminy D3 ma też duży związek z chorobą Hashimoto i ma znaczny wpływ na jej rozwój. Jak zauważają tureccy naukowcy, niedobór witaminy D sprzyja powstawaniu chorób tarczycy.

Dodatkowo, niedobór witaminy D może się przyczynić do rozwoju chorób takich jak między innymi depresja, schizofrenia, nerwica lękowa, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane i nowotwory, a także chorób układu krążenia (najczęściej nadciśnienia tętniczego). Warto zaznaczyć, że niedobór witaminy D sprzyja powstawaniu i rozwojowi otyłości.

Ważne jest też zachowanie odpowiedniego poziomu witaminy D przez kobiety w ciąży. Niedobór witaminy D może skutkować zaburzeniami rozwoju mózgu dziecka, a w konsekwencji prowadzić do trwałego uszkodzenia funkcji mózgowych. Niedobór witaminy D podwyższa ryzyko wystąpienia autyzmu bądź schizofrenii.

5. Diagnozowanie i leczenie niedoboru

Diagnozowanie niedoboru witaminy D3 odbywa się na podstawie wyników badań laboratoryjnych poziomu metabolitu 25(OH)D. Po stwierdzeniu niedoboru witaminy D3 stosuje się terapię początkową, która ma na celu uzupełnienie zbyt niskiego poziomu witaminy, a po dwóch miesiącach wykonuje się ponowne badanie. Jeśli poziom został wyrównany, rozpoczyna się terapię długoterminową, która ma za zadanie podtrzymać poziom witaminy D w organizmie i pomóc uniknąć kolejnego niedoboru w przyszłości.

6. Suplementy

Aby utrzymać odpowiedni poziom witaminy D3 przez cały rok, bardzo często wskazane jest stosowanie suplementów. Często w okresie od kwietnia do września do utrzymania odpowiedniego poziomu witaminy D w organizmie wystarczy ekspozycja na słońce (w dobrych okolicznościach wystarczy nawet 15-30 minut, aby w organizmie wytworzyła się witamina D w odpowiedniej ilości).

W okresie jesienno-zimowym zaleca się stosowanie suplementów, aby uzupełnić niedobór witaminy D3 w organizmie. Niskie położenie słońca sprawia, że promieniowanie UVB jest wyfiltrowanie i promienie nie docierają do Ziemi. Witaminy w jedzeniu występują w różnej ilości, ale nie jest możliwe dostarczenie odpowiedniej ilości witamin D z pożywienia i w tej sytuacji, suplementy pomagają zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na witaminę D, a także uzupełnić jej regularny ubytek.

6.1. Ile kosztują suplementy witaminy D3

Ceny suplementów z witaminą D3 są bardzo różne. W przypadku witaminy D3 cena może wynosić od kilku do nawet kilkudziesięciu złotych za opakowanie. Zazwyczaj przy zakupie witaminy D3 cena większego opakowania jest dużo korzystniejsza. Dlatego warto kupić jak największe opakowanie witaminy D3, tym bardziej, że należy ją przyjmować przed większą część roku, aby w naszym organizmie nie pojawił się niedobór witaminy D3.

Wpływ witaminy D3 na organizm jest bardzo duży, a konsekwencje jakie może przynieść jej nieodpowiedni poziom mogą być bardzo poważne. Skutki długotrwałego niedoboru witaminy D3 mogą być nieodwracalne, dlatego tak ważne jest kontrolowanie i odpowiednia suplementacja w okresie, kiedy zapotrzebowanie na witaminę D3 nie może być w naturalny sposób zaspokojone.