Witaminoidy
Substancje witaminopodobne to substancje witaminopodobne. Nie są składnikami enzymów, ale wykazują aktywność biologiczną witamin. Ich cechą charakterystyczną jest fakt, że mogą być syntetyzowane przez organizm. Do witaminoidów zalicza się karnityna, cholina, ubichinon (czyli koenzym Q10), bioflawonoidy, kwas paraaminobenzoesowy, inozytol, kwas panagamowy, kwas orotowy (witamina B13), a także kwas liponowy. Każda z tych substancji spełnia ważne funkcje w organizmie człowieka.
1. Co warto wiedzieć o karnitynie?
Karnityna, znana także jako witamina BT , jest syntetyzowana z aminokwasów lizyny i metioniny w ilościach, które wystarczają do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Związek ten jest obecny we wszystkich tkankach zwierząt. Podstawową jej funkcją jest transportowanie kwasów tłuszczowych do mitochondriów. Tam kwasy zostają przekształcone w energię. W związku z tą właściwością karnityna nosi miano „spalacza tłuszczu” i wchodzi w skład wielu suplementów wspomagających odchudzanie. Inne działanie tego witaminoidu to ochrona układu krążenia. Karnityna jest stosowana terapeutycznie w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego, przy depresji , chorobie Alzheimera oraz syndromie chronicznego zmęczenia . Związek ten wpływa korzystnie na poziom cholesterolu , trójglicerydów oraz na kondycję fizyczną. Na niedobory witaminy BT są narażone osoby na diecie wegetariańskiej , ponieważ źródłem tego związku są produkty pochodzenia zwierzęcego, w szczególności mięso.
2. Funkcje i zapotrzebowanie organizmu na cholinę
Cholina, znana także jako witamina B4, może być produkowana przez ludzki organizm przy udziale kwasu foliowego, witaminy B12 oraz aminokwasów. Mimo iż występuje w ciele człowieka w dużych ilościach, czasami dochodzi do niedoborów, które należy uzupełniać. Cholina u niemowląt pomaga w rozwoju mózgu i systemu nerwowego. Dzięki temu związkowi człowiek jest w stanie skoncentrować się. Wraz z niedoborem choliny pojawiają się trudności z koncentracją i pomysłowością. Ponadto związek ten wchodzi w skład tłuszczów złożonych i ułatwia transport tłuszczów z wątroby do innych narządów, a także ich użytkowanie w komórkach i wchłanianie. Cholina ma także wpływ na uzyskanie właściwej lepkości krwi. Gdy jest jej za mało, cholesterol krążący we krwi jełczeje, odpady martwego białka zlepiają się, przez co substancje odżywcze nie są w stanie dotrzeć do komórek. Wówczas nie odżywione komórki tracą na aktywności i mogą zacząć obumierać. W związku z jej właściwościami cholinę stosuje się u pacjentów z chorobą Alzheimera, chorobami serca i wątroby. Cholina znajduje się w żółtku jaj, szpinaku, drożdżach, pomidorach, grochu, kapuście, fasoli, wątrobie, rybach, serze, otrębach pszennych i sałacie. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B4 wynosi 200 mg dla maluchów w wieku 1-3 lat, 250 mg dla dzieci od 4. do 8. roku życia, 375 mg dla starszych dzieci od 9. do 13. roku życia, 400 mg dla nastoletnich dziewcząt, 425 mg dla kobiet, 450 mg dla ciężarnych, 550 mg dla matek karmiących oraz nastoletnich chłopców i dorosłych mężczyzn.
3. Ubichinon, czyli koenzym Q10
Ubichinon jest znany głównie ze swojego zastosowania w kosmetykach do pielęgnacji twarzy i ciała, jednak obecnie dodaje się go także do suplementów diety. Koenzym Q10 występuje we wszystkich tkankach ludzkiego ciała i jest syntetyzowany z aminokwasów: tyrozyny i fenyloalaniny, w czym uczestniczą witaminy B2, B6, PP, B12, C, kwas foliowy, kwas pantotenowy i wiele składników mineralnych. Ubichinon ma silne właściwości przeciwutleniające, w związku z czym stosuje się go u pacjentów z chorobami serca, nadciśnieniem, chorobą Parkinsona, AIDS, otyłością, zanikiem mięśni i w celu poprawy niewydolności fizycznej. Z wiekiem koenzymu Q10 jest coraz mniej w ludzkim organizmie. Podobne działanie do ubichinonu ma kwas liponowy, kolejny witaminoid. Oprócz wyraźnego efektu przeciwutleniającego ma on zdolność do chelatowania jonów metali i regeneracji witaminy C i E. Ludzki organizm wytwarza kwas liponowy, ale w niewielkich ilościach.
4. Działanie bioflawonoidów
Bioflawonoidy są związkami o charakterze barwników roślinnego pochodzenia. Są obecne w warzywach, owocach cytrusowych, czerwonym winie, przyprawach i ziołach. Początkowo były uważane za witaminy, stąd nazwa „witamina P”. okazało się jednak, że rzekoma witamina P jest mieszaniną flawonoidów, w szczególności rutyny. Bioflawonoidy mają silne działanie przeciwutleniające, dlatego są częstym składnikiem suplementów diety. Udowodniony został ich korzystny wpływ na układ krążenia i serce. Niektóre związki takie jak rutyna uszczelniają naczynia krwionośne i wzmacniają odporność organizmu. Bioflawonoidy są szczególnie istotne dla przyswajania witaminy C i ochrony tej witaminy przed utlenianiem. Ponadto mają działanie przeciwalergiczne, przeciwnowotworowe, przeciwgrzybiczne i antywrzodowe. Przyjmuje się, że dzienna zalecana dawka wynosi około 20 mg, chociaż specjaliści od żywienia zalecają spożywanie takiej ilości na każde 100 mg witaminy C. Bioflawonoidy znajdują się w kaszy gryczanej, jeżynach, borówkach, czarnych i czerwonych porzeczkach, pomidorach, grejpfrutach, papryce, sałacie, brokułach, kiwi, cebuli, czerwonym winie, szpinaku, wiśniach i śliwkach węgierkach.
5. Kwas paraaminobenzoesowy (PABA)
Jest to część kwasu foliowego. Kwas paraaminobenzoesowy uczestniczy w redukcji białka i jego wykorzystaniu, a także w produkcji czerwonych ciałek krwi. Ponadto stymuluje produkcję kwasu foliowego, zapobiega zaburzeniom bezpłodności oraz chroni skórę przed promieniowaniem UV. Dzienna dawka kwasu paraaminobenzoesowego nie jest ustalona, ale przyjmuje się, że odpowiednia dawka kwasu foliowego pokrywa zapotrzebowanie. Kwas paraaminobenzoesowy znajduje się w drożdżach, wątrobie, jajach, kiełkach pszenicy, melasie i jogurcie. W przypadku jego niedoboru można odczuwać zmęczenie, poddenerwowanie, depresję, nerwowość, a także zaobserwować u siebie przedwczesne siwienie i wypadanie włosów. Jednak zbyt duże ilości tego witaminoidu także nie są zalecane. Mogą się wówczas pojawić nudności i wymioty, reakcje alergiczne, wysypka, a nawet uszkodzenie serca, nerek i wątroby.
Karnityna i inne witaminoidy spełniają ważną rolę w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Ich niedobór może odbić się na zdrowiu, ale nie oznacza to, że związki te można spożywać bez ograniczeń. Zbyt duże ilości niektórych substancji mogą być bardzo szkodliwe.