Szary sos polski – przepis, wartości odżywcze i kalorie

Szary sos polski to tradycyjny staropolski sos o ciekawym smaku. Przygotowuje się go z zasmażki zrobionej z mąki i masła, a także wywaru (z warzyw, mięsa lub ryby).

Do szarego sosu dodaje się także:

• karmel,
• rodzynki,
• migdały,
• okruchy piernika,
• startą cebulę,
• śmietanę.

Doprawia się go winem lub sokiem z cytryny. Tradycyjny wielkopolski szary sos polski zakwaszano octem i słodzono karmelem. Sos szary, mimo mało zachęcającej nazwy, jest słodko-kwaśno-korzenny, aromatyczny i bardzo smaczny.

Sos szary przygotowywany na bazie wywaru rybnego podaje się do ryb. Gdy ma być serwowany z mięsem, przyrządza się go na wywarze mięsnym. Popularne w Polsce dania podawane w jego towarzystwie to ozór w szarym sosie i karp w szarym sosie.

Aby przygotować szary sos polski, potrzebne są takie składniki jak:

• 2 łyżki masła,
• 2 łyżki mąki,
• 500 ml wywaru mięsnego (rybnego, wołowego, drobiowego bądź wieprzowego),
• 100 ml wina czerwonego wytrawnego,
• 2 łyżki soku z cytryny,
• garść migdałów,
• garść rodzynek,
• opcjonalnie około 50 g pierników (bez polewy),
• cukier,
• sól.

Zrób zasmażkę: mąkę podsmaż na patelni, aż się lekko zrumieni. Dodaj masło i wymieszaj. Następnie wlej wino oraz zimny wywar (zostaw małą ilość). Jeśli sos ma być przygotowany z piernikami, dorzuć je w tym momencie. Wówczas sos gotuj kilka minut dotąd, aż pierniki się rozgotują. Sos przetrzyj przez sito lub zmiksuj blenderem, aby tworzył gładką masę.

Na patelni z cukru zrób karmel, dodaj do niego trochę wywaru i przelej do sosu. Dodaj sparzone, obrane i pokrojone migdały oraz opłukane rodzynki, a także sok z cytryny i sól. Sos podgrzej ciągle mieszając.

Tradycyjny szary sos polski, nawet przyrządzony na wywarze warzywnym, nie jest pozycją dietetyczną, choć odżywczą. Przygotowany na zasmażce z mąki i masła, z dodatkiem cukru, migdałów i rodzynek czy piernika, stanowi źródło sporej ilości węglowodanów i tłuszczu, ale i kalorii.

Jeszcze wyższą wartość energetyczną mają sosy, do przygotowania których użyto wywaru mięsnego (drobiowego, wołowego, wieprzowego) lub rybnego.

Za kaloryczność sosu szarego odpowiada głównie zasmażka, do przygotowania której wykorzystywane jest masło i pszenna mąka jasna. Ta w procesie produkcji traci wiele cennych właściwości.

Najbardziej popularna jest mąka pszenna typ 450 (tzw. mąka tortowa), która ma najmniej minerałów i witamin, a także mąka pszenna typ 650 (im wyższy numer typu, tym zdrowsza mąka). W jasnych mąkach jest bardzo dużo węglowodanów (77 %) i glutenu, a także błonnik, wapń i żelazo. Porcja 100 g mąki pszennej dostarcza 364 kcal.

Masło w porcji 100 g dostarcza 735 kcal, a także:

• witaminę A,
• 0,751 mg retinolu
• 0,380 mg β-karotenu,
• witaminę D,
• witaminę E.

To źródło dużej ilości cholesterolu (od 220 do 250 mg). Sporo zależy od zawartości tłuszczu w produkcie.

Warto pamiętać, że wyróżnia się 4 typy produktów zawierających tłuszcze mleczne bez domieszek tłuszczów roślinnych. To:

• masło, czyli produkt o zawartości tłuszczu mlecznego 80-90%,
• masło o zawartości trzy czwarte tłuszczu (60%-62% tłuszczu),
• masło półtłuste (39%-41% tłuszczu),
• tłuszcz mleczny do smarowania X%. Produkt o zawartości tłuszczu poniżej 80% i powyżej 62%, poniżej 60% i powyżej 41% lub poniżej 39%.

Szary sos polski dostarcza nie tylko kalorii, cukrów i tłuszczu, ale i wielu witamin oraz minerałów. To głównie zasługa migdałów i rodzynek. Migdały to nasiona migdałowca, a nie orzechy. Mają sporo:

• witaminy B2 (1,138 mg/100 g),
• witaminy E (25,63/100 g),
• błonnika (12,5 g/100g).

Nie brakuje w nich także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) i pierwiastków mineralnych (zwłaszcza potasu).

Rodzynki, czyli suszone winogrona, posiadają liczne właściwości lecznicze i wartości odżywcze. Zawierają:

• błonnik,
• żelazo,
• potas,
• cynk,
• miedź.

Duża zawartość błonnika w rodzynkach pomaga z przy zaparciach, zaś magnez i witaminy z grupy B (witamina B1, witamina B2, witamina B3, witamina B6) pomagają w utrzymaniu koncentracji. Znajdują się w nich także witamina C oraz witamina E, które zwalczają wolne rodniki.