Yerba Mate – skład, właściwości odchudzające, wzmocnienie odporności, składniki odżywcze
Yerba mate to herbata otrzymywana z wysuszonych liści ostrokrzewu paragwajskiego z odrobiną zmielonych młodych gałązek, pędów lub innych dodatków smakowych. Yerba Mate pochodzi z terenów Paragwaju, Argentyny, Brazylii. To napój Indian Guarani parzony i pity przez to plemię pozwolił im przetrwać trudne czasy głodu i wyczerpania. I tak jak wiele dobrodziejstw Ameryki Yerba Mate dotarła do Starego Kontynentu. Dziś jest znana i ceniona na całym świecie.
1. Historia Yerba Mate
Yerba mate jest wywarem z wysuszonych i zmielonych liści i gałązek ostrokrzewu paragwajskiego. To wiecznie zielone drzewo w naturalnych warunkach można spotkać tylko na terenie czterech krajów Ameryki Łacińskiej (Paragwaj, Urugwaj, Argentyna i Brazylia). Roślina osiąga wysokość około 6-8 metrów.
Poprawiający formę fizyczną i koncentrację umysłu napój z ostrokrzewu paragwajskiego jest znany już od czasów prekolumbijskich. Napój odkryli Indianie (plemię Guarani), do których w XVII wieku dotarli misjonarze jezuiccy. Jezuici założyli plantacje rośliny, a sproszkowane liście wysyłali do Europy.
W 1773 roku nastąpiła kasacja zakonu, co przyczyniło się do powrotu Indian do dżungli, a yerba ponownie stała się napojem znanym tylko Indianom. Przełom nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy emigranci z Europy zainteresowali się działalnością rolniczą (było to skutkiem ciężkiej sytuacji ekonomicznej), a uprawa yerby okazała się być sukcesem.
2. Suszenie ostrokrzewu paragwajskiego
Warto zaznaczyć, że przed przygotowaniem suszu nie zbiera się tylko liści ostrokrzewu, ale całe gałęzie. Suszenie przebiega w bębnowych suszarkach lub nad ogniem, co pozwala na zachowanie zielonego odcienia liści i zachowanie naturalnej goryczy. Ważne jest, aby w procesie suszenia liście nie zostały nadpalone ani zwęglone.
Sam proces suszenia trwa zazwyczaj od 10 do 24 godzin, a jego przebieg można podzielić na kilka etapów. Wysuszone liście są zdejmowane z gałęzi, a następnie rozdrabniane. Istotne, że odpowiednio wysuszone liście zawierają w sobie od 6 do 8% wody.
3. Skład Yerba Mate
Już jedna porcja Yerba Mate usuwa zmęczenie, poprawia koncentrację i sprawność psychofizyczną, zupełnie jakby podparta siłą czarów indiańskich szamanów. Jednak czy to rzeczywiście czary? Yerba Mate to prawdziwa bomba aktywnych składników. Związkami stymulującymi zawartymi w tej herbacie są ksantyny. Należą do nich: teofilina, teobromina oraz znana doskonale kofeina. Jednak osoby pijące Yerba Mate na pewno odczuły różnicę w efektywności tej herbaty i tradycyjnej kawy.
Naukowcy uznali istnienie mateiny – aktywnego związku pobudzającego w Yerba Mate. Mimo że ta herbata zawiera zdecydowanie mniej kofeiny na jednostkę niż kawa, różnica w efektywności jest ogromna. Jak to wytłumaczyć? Najprawdopodobniej to współdziałanie wszystkich wymienionych ksantyn powoduje, że Yerba Mate ma tak energetyzujące właściwości.
Wszelkie analizy potwierdzają fakt, że mateina posiada najlepszą możliwą kombinację właściwości wśród rodziny ksantyn. Tajemnica tkwi więc w ogólnym składzie, w proporcjach ksantyn i pozostałych komponentów, ale nie tylko. Znaczenie ma również dawka napoju, smak i zapach. Spór o to, czy mateina rzeczywiście istnieje, pozostawić należy naukowcom i cieszyć się z korzyści z naparu Yerba Mate.
4. Jak działa Yerba Mate
Badania naukowe udowodniły, że dzięki zawartości dużej ilości witamin i mikroelementów yerba mate ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Yerba mate wykazuje działanie między innymi przeciwnowotworowe (przez wzmocnienie systemu immunologicznego).
Dodatkowo pomaga zapobiegać stanom zapalnym, cukrzycy, reumatyzmowi i miażdżycy. Wykazano również działanie przeciwpasożytnicze i przeciwgrzybicze. Warto zaznaczyć, że stosowanie yerba mate pomoże również oczyścić organizm z toksyn.
5. Środek wspomagający odchudzanie
Yerba Mate to doskonały środek wspomagający odchudzanie. Stanowi składnik wielu mieszanek przyspieszających odchudzanie, jednak najbardziej skuteczna jest w czystej postaci. Herbata ta obniża łaknienie, sprawiając, że czujemy sytość już po kilku łykach. Reguluje pracę ośrodków głodu i sytości odpowiedzialnych za „chęć” jedzenia.
Przyspiesza również przemianę materii, powodując spalanie większej ilości kalorii, a dzięki jej właściwościom znoszącym zmęczenie odczuwa się większą „chęć do działania”, dlatego skuteczniej wykonujemy różne prace, prowadzimy bardziej aktywny tryb życia. Dodatkowo Yerba Mate wpływa na gospodarkę tłuszczowo-węglowodanową organizmu.
Polifenole zawarte w Yerba Mate (głównie kwas chlorogenowy) obniżają wchłanianie cukrów w przewodzie pokarmowym, w wątrobie hamują aktywność enzymu glukozo-6-fosfatazy, przez co obniżają stężenie glukozy we krwi, a wtórnie również insuliny we krwi, dzięki czemu organizm aktywniej wykorzystuje zgromadzone zapasy.
Obecność w Yerba Mate dużych ilości pierwiastków, takich jak potas, wapń, magnez, wpływa pozytywnie na redukcję masy ciała. Ponadto Yerba Mate ma również świetne właściwości oczyszczające organizm, dzięki czemu wpływa aktywnie na redukcję cellulitu. Działa moczopędnie, a dodatkowo pomaga wypłukać z organizmu rakotwórcze metale ciężkie, takie jak rtęć, ołów czy kadm.
6. Wspomaganie odporności
Yerba Mate nie tylko regeneruje siły, ma również bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Wzmacnia naturalną odporność, chroniąc organizm przed infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi. Pobudza aktywność leukocytów, dzięki czemu może być stosowana jako uzupełnienie terapii antyalergicznych i przeciwreumatycznych. A ze względu na dużą zawartość żelaza wspomaga proces leczenia anemii.
Yerba Mate działa leczniczo na pęcherz moczowy, zapobiega rozwojowi kamicy nerkowej, reguluje pracę nerek i przewodu pokarmowego. Udowodniono pozytywny wpływ Yerba Mate na regenerację uszkodzonych komórek i tkanek.
Yerba Mate utrzymuje wysoką sprawność układu nerwowego, znosi napięcie, ma działanie relaksacyjne, lekko rozluźniające, dlatego może być stosowana jako środek wspomagający przy leczeniu astmy oskrzelowej. Poprawia pracę układu krwionośnego, reguluje krążenie krwi i obniża jej ciśnienie.
Polifenole zawarte w Yerba Mate oraz związki aktywne, takie jak rutyna, kwercetyna (flawonoidy), chronią lipidy przed utlenieniem, również frakcji „złego” cholesterolu – LDL, dzięki czemu Yerba Mate zapobiega rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych, m.in. miażdżycy. Yerba Mate poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci.
7. Składniki odżywcze
Yerba Mate to swoisty suplement diety, pozwala uzupełnić niedobory witamin i składników mineralnych. W zachodniej medycynie stosowana jest ponadto jako środek obniżający gorączkę, napotny oraz ściągający.
I to jeszcze nie wszystko, dzięki zawartości w Yerba Mate dużej ilości aktywnych przeciwutleniaczy – polifenoli picie naparu chroni przed działaniem wolnych rodników, które przyspieszają procesy starzenia komórkowego i są przyczyną powstawania nowotworów. Dodatkowo Yerba Mate chroni zęby przed próchnicą (polifenole utrudniają przyleganie bakterii do dziąseł i szkliwa zębów).
Dowiedziono również, że Yerba Mate jest doskonałym środkiem poprawiającym nastrój i działa przeciwdepresyjnie. Dodaje witalności, chęci do życia, głównie dzięki zawartości witamin z grupy B. Yerba Mate korzystnie wpływa również na wydajność pracy umysłowej, zapamiętywania i uczenia się. I co ciekawe, ogranicza pociąg do alkoholu! Mimo jej wielu zalet nie jest wskazana dla osób z chorobą wrzodową, a osoby z nadciśnieniem tętniczym i kobiety w ciąży powinny jej stosowanie przedyskutować z lekarzem.
Picie Yerba Mate, w odróżnieniu od kawy, nie ma skutków ubocznych. Nie powoduje rozdrażnienia bez względu na dawkę. Dodatkowo nie zwiększa ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego, zaburzeń snu i bólu głowy.
Mimo że ta herbata zawiera kofeinę, nie powoduje wypłukiwania z organizmu niezbędnych pierwiastków, m.in. magnezu czy wapnia, a wręcz przeciwnie, pijąc Yerba Mate, dostarczamy wielu pierwiastków w łatwo przyswajalnej postaci. Może być pita przez całe życie, nie powodując uzależnienia. I mimo że dodaje energii, nie powoduje nadmiernego zmęczenia po jej odstawieniu, wręcz podnosi odporność na zmęczenie.
8. Jak parzyć Yerba Mate?
Jest wiele metod parzenia Yerba Mate: na ciepło, na zimno i w saszetkach. Ze względu na sposób parzenia i rodzaj herbaty możemy osiągnąć różne efekty zdrowotne. Jednak bez względu na to ceremonia parzenia Yerba Mate w specjalnych naczynkach i picie naparu przez bombillę dodaje niezwykłego uroku. Może podążając śladem Indian Guarani, warto zaprosić znajomych na Yerba Mate zamiast na kawę.
Najczęściej yerba mate jest spożywana z drewnianego lub ceramicznego naczynia. Do picia niezbędna jest również specjalna słomka z sitkiem (najczęściej metalowa lub bambusowa), znana jako bombilla. To właśnie dzięki niej podczas picia, susz pozostaje w naczyniu.
Przygotowanie naparu standardowo rozpoczyna się od wsypania suszu do naczynia. Dla osób, które dopiero poznają napar z ostrokrzewu, sugerowana w Argentynie ilość (2/3 pojemności naczynia) może być zbyt duża. Ze względu na intensywność smaku, początkowo można spróbować mniejszej dawki (1/4 objętości naczynia będzie wystarczająca).
Kolejnym krokiem jest przykrycie dłonią otworu naczynia wypełnionego yerba mate, odwrócenie dnem do góry i kilkukrotne wstrząśnięcie. Ta czynność sprawi, że po ponownym odwróceniu naczynia, najgrubsze i największe kawałki suszu znajdą się na dnie, dzięki czemu zatrzymają się na sitku bombilli.
Przy odwracaniu naczynia, warto postarać się, aby susz ułożony był pod kątem 45 stopni (tak, aby bombillę można było włożyć w miejsce, gdzie suszu jest mniej). Po włożeniu rurki do naczynia można nawilżyć susz zimną wodą (nie jest to jednak konieczne). Następnie susz należy zalać wodą o temperaturze nie większej niż 75 stopni (do pełna), a tak sporządzona herbata jest gotowa do picia przez bombillę.
Bardzo ważne jest, aby nie mieszać yerby, gdyż może to doprowadzić do zatkania sitka w bombilli. Warto również zaznaczyć, że susz yerba mate można zalewać kilkukrotnie, aż do momentu, kiedy napar nie zacznie tracić smaku.
W celu urozmaicenia smaku yerba mate, można do niej dodać niewielką ilość miodu albo cukru (położyć na wierzch). Dodatkowym uatrakcyjnieniem smaku yerby może być także dodanie do suszu przed zaparzeniem kilku kropel cytryny.
8.1. Naczynie do yerba mate
Zanim zaczniemy korzystać z naczynia do sporządzania yerba mate, należy je do tego odpowiednio przygotować. Proces ten nazywany jest currado i ma na celu zabezpieczenie naczynia przed przeciekaniem i zwiększenie jego żywotności. Sposób w jaki przeprowadzane jest currado, zależny jest od tego, z czego wykonane zostało naczynie.
Do picia yerba mate wykorzystuje się naczynia wykonane z różnego rodzaju materiałów. Najczęściej używana jest jednak tykwa - calabaza, która wykonana jest z owocu calabazy (odmiana dyni). Przygotowanie takiego naczynia polega na napełnieniu go suszem do 1/4 objętości, zalanie ciepłą wodą i pozostawienie na noc. Dzięki takiemu postępowaniu resztki owocu rozmiękną, co umożliwi pozbycie się resztek miąższu i pestek (najłatwiej zrobić to za pomocą łyżeczki).
Po oczyszczeniu tykwy, należy ponownie napełnić naczynie suszem, zalać i zostawić na noc. Następnie wystarczające będzie przepłukanie wnętrza naczynia zimną wodą. Po takim procesie, naczynie jest gotowe do pierwszego użycia.
Inaczej wygląda przygotowanie do użycia drewnianych naczyń. Takie naczynie (najczęściej wykonane z drewna Palo Santo albo Algarobbo) na początku trzeba wypłukać bieżącą wodą. Kolejnym krokiem jest natłuszczenie wnętrza wyschniętego pojemnika, najlepiej oliwą lub olejem (dobrze sprawdzi się też masło) i odstawienie naczynia na dwie doby (do całkowitego wchłonięcia tłuszczu). Po tym czasie należy usunąć suchą szmatką resztki tłuszczu, a następnie wsypać i zalać susz. Naczynie z zalanym suszem należy pozostawić na noc, a ostatnim etapem procesu jest wypłukanie naczynia pod bieżącą wodą.
9. Gdzie kupić Yerba Mate?
Popularność yerba mate stale rośnie, a co za tym idzie staje się ona coraz łatwiej dostępna. W Polsce yerbę można kupić w sklepach herbacianych, supermarketach i przez internet. Cena yerba mate zależna jest od rodzaju suszu i jego ilości w opakowaniu, najczęściej jednak za pół kilograma suszu trzeba zapłacić około 20 złotych.
Biorąc pod uwagę pobudzające działanie i wszystkie korzyści zdrowotne, jakie daje picie yerba mate, warto zastanowić się nad zmianą zwykłej kawy właśnie na napój z ostrokrzewu. Dodatkową zaletą jest mnogość rodzajów yerba mate i możliwość uatrakcyjniania jej smaku różnymi dodatkami takimi jak owoce czy miód.