Lektyny - czym są i jak działają na zdrowie
Lektyny budzą sporo kontrowersji. Pomimo że chętnie wykorzystuje się je w medycynie, wielu naukowców uważa je za toksyczne dla naszego organizmu i niekorzystne dla zdrowia. Warto jest znać główne źródła lektyn i na wszelki wypadek unikać ich w swojej codziennej diecie. Nasz układ odpornościowy nam za to podziękuje.
1. Co to są lektyny
Lektyny to białka roślinne lub glikoproteiny, które wiążą cukry, sprawiając, że ich atomy przyczepiają się do błon komórkowych. Biorą udział w wielu interakcjach zachodzących między komórkami. Występują przede wszystkim w owocach, warzywach, orzechach i zbożach (np. aglutynina z kiełków pszenicy.
W małej ilości nie powinny być toksyczne, jednak należy uważać na ich nadmierne spożywanie, ponieważ mają toksyczne działanie i mogą powodować zaburzenia układu autoimmunologiczego.
O lektynach mówi się, że są cichym zabójcą i sprawcą wielu chorób zapalnych. Rośliny wykorzystują je, aby chronić się przed atakiem roślinożerców i zapewnić sobie jak najdłuższe przeżycie i utrzymanie gatunku. To właśnie zawarte w nich toksyny sprawiają, że roślinożerne zwierzęta starają się ich unikać.
Ludzie lubią warzywa i potrzebują ich do zachowania prawidłowej, zbilansowanej diety. Jednak należy wiedzieć, jak zachować zdrowy umiar i jak przygotowywać potrawy, żeby lektyny nam nie szkodziły.
2. Funkcja lektyn w medycynie
Lektyny wykorzystywane są przede wszystkim w serologii, czyli przy wykonywaniu podstawowych badań krwi. Dzięki nim możliwe jest rozpoznanie wielu chorób. Naukowcy w laboratoriach wykorzystują lektyny do rozróżniania konkretnych rodzajów patogenów. Z ich pomocą badają także reakcje zachodzące między komórkami organizmu a drobnoustrojami.
3. Jak unikać lektyn?
Jak się okazuje, lektyny są niemal wszędzie. Największa ich ilość znajduje się orzechach, pomidorach, grzybach, ziarnach zbóż (szczególnie w pszenicy), a także w warzywach i nasionach strączkowych - soczewicy, fasoli (głównie Kidney), grochu i fasoli.
W większości przypadków dobrze jest wiedzieć, jak prawidłowo przyrządzać dane grupy pokarmowe, aby spożycie lektyn było jak najmniejsze. Warzywa strączkowe dobrze jest dokładnie moczyć i ugotować - wówczas będą one bezpieczne dla naszego organizmu.
Najwięcej lektyn znajduje się w produktach surowych i nieoczyszczonych. Dlatego tak ważne jest mycie i wstępne gotowanie warzyw przed spożyciem. Korzystne jest także parzenie pomidorów przed ich zjedzeniem.
Tak przygotowane warzywa są raczej bezpieczne. W przeciwnym razie ludzie umieraliby z powodu nadmiaru lektyn każdego dnia.
4. Wpływ lektyn na zdrowie
Lektyny są owiane złą sławą i uważane za toksyczne. Tymczasem nie zawsze się tak dzieje. W niektórych przypadkach mogą okazać się korzystne dla zdrowia. Część lektyn znajdujących się w surowych owocach i warzywach, mogą przyczynić się do wyleczenia próchnicy, białka pozyskiwane z jemioły działają stymulująco na system odpornościowy i są wykorzystywane w preparatach stosowanych do leczenia nowotworów czy przewlekłych chorób stawów.
Część lektyn ma jednak niekorzystny wpływ na nasz organizm. Ich nadmiar w organizmie może powodować pojawianie się ognisk zapalnych, co może być bezpośrednią przyczyną wielu chorób. Lektyny mogą także uszkadzać układ autoimmunologiczny, ponieważ negatywnie wpływają na limfocyty.
Jeden z rodzajów lektyn - fazeina - wpływa negatywnie także na układ trawienny, uszkadzając komórki dwunastnicy i jelita cienkiego, a także uszkadza naturalną florę jelitową.
5. Kontrowersje na temat lektyn
Naukowcy są podzieleni w kwestii szkodliwości lektyn. Jedni uważają, że zawarte w nich toksyny rujnują układ odpornościowy i doprowadzają do powstania stanów zapalnych. Spora część lekarzy jest jednak zdania, że większość lektyn zawartych w produktach żywnościowych nie zagrażają zdrowiu, bo niemal 100% zostaje wydalone przez organizm. Ten niewielki odsetek, który trafia do krwioobiegu może wchodzić w rekacje z komórkami, jednak ich efekt może zależeć od grupy krwi.
Przykładowo, lektyny zawarte w roślinach psiankowych (np. bakłażanach, pomidorach lub ziemniakach) mogą powodować schorzenia stawów u osób z grupą krwi A i 0. Dodatkowo osoby z grupą A powinny unikać mięsa, ponieważ źle przetwarzają jego białko. Natomiast posiadacze grupy krwi B powinni uważać na rośliny strączkowe, ponieważ zawarte w nich lektyny mogą działać toksyczne.
