Nadmiar witaminy A szkodzi
Witamina A, czyli retinol, występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. W organizmie jest ona niezbędna do prawidłowego widzenia, odpowiada za stan nabłonków skóry. Ze względu na fakt, że rozpuszcza się w tłuszczach, jej nadmiar jest szkodliwy dla zdrowia, bowiem odkłada się ona m.in. w wątrobie oraz tkance tłuszczowej organizmu.
1. Rola witaminy A w organizmie
Witamina A pełni w organizmie zróżnicowane funkcje, które zapewniają optymalne funkcjonowanie komórek całego organizmu.
Witamina A wykazuje właściwości antyoksydacyjne, neutralizuje wolne rodniki, które uszkadzają tkanki, a ich nadmiar może powodować chorobę nowotworową. Ponadto witamina A jest niezbędna do utrzymania prawidłowego stanu nabłonków, przeciwdziała bowiem ich rogowaceniu i wysychaniu oraz przyspiesza regenerację komórek poprzez utrzymywanie błon śluzowych w stanie prawidłowym. Witamina A jest niezbędna w procesie widzenia, ponieważ jest składnikiem światłoczułego barwnika siatkówki oka, rodopsyny. Ponadto korzystnie wpływa na procesy rozrodcze. U mężczyzn podtrzymuje proces spermatogenezy, natomiast u kobiet zapobiega resorpcji zarodka (samiostniemy zanikaniu) oraz zapewnia prawidłowy przebieg ciąży.
2. Przedawkowanie witaminy A
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A zależy od stanu fizjologicznego oraz wieku i dla osoby dorosłej wynosi około 500 µg.
Do jej przedawkowania najczęściej dochodzi w wyniku suplementowania diety preparatami witaminowymi, szczególnie zalecanymi dla osób chcących poprawić stan skóry i włosów oraz swoją odporność (tran). Objawy przedawkowania witaminy A nie są charakterystyczne i często przypominają jej niedobór – łuszcząca się skóra, łamliwe paznokcie. Ponadto występują objawy ze strony układu nerwowego – osłabnięcia, zmęczenie, bóle głowy, jak również układu pokarmowego – nudności i bóle brzucha. Nadmiar witaminy A jest toksyczny dla organizmu, gdyż jest ona kumulowana w różnych tkankach, w tym w komórkach wątroby.
Głównym źródłem witaminy A w diecie są produkty pochodzenia zwierzęcego, jak masło, tran, mleko, ryby. Im więcej tłuszczu zawiera produkt, tym zawartość witaminy A jest większa.
Prekursorem witaminy A jest beta-karoten. To roślinny barwnik, który nadaje pomarańczowoczerwony kolor owocom i warzywom. Karoten w dość dużych ilościach występuje również w warzywach koloru zielonego, jak brokuły, natka pietruszki, koperek, sałata. Jednakże największą ilość beta-karotenu stwierdza się w marchewce, botwince, czerwonej papryce i morelach.
Nadmiar beta-karotenu w organizmie odkładany jest w komórkach bogatych w tłuszcz – tkanka tłuszczowa, wątroba. W wyniku nadmiernego spożycia beta-karotenu skóra przyjmuje pomarańczowy odcień – przypominający specyficzną opaleniznę.
Wiele preparatów farmakologicznych, które są rekomendowane w okresie letnim, by przedłużyć opaleniznę, zawiera syntetyczny beta-karoten. W badaniach klinicznych wykazano, że osoby, które palą papierosy i przyjmują preparaty beta-karotenu, częściej zapadają na nowotwory płuc i krtani.