Dieta bezglutenowa – fakty i mity
Osoby chore na celiakię, nie mają wyboru, muszą przestrzegać diety bezglutenowej. W ich przypadku nie jest to kwestia mody czy chwilowej fanaberii. Stosują ją, bo od tego zależy ich zdrowie. Na dietę bezglutenową często przechodzą też osoby, bez stwierdzonej celiakii. Myślą, że eliminacja glutenu będzie miała pozytywny wpływ na ich organizm. To jeden z wielu powszechnie funkcjonujących mitów na temat celiakii i diety bezglutenowej. A jest ich znacznie więcej.
1. Celiakia i nadwrażliwość na gluten to dwie różne nazwy tego samego schorzenia
MIT! Między celiakią i nietolerancją glutenu nie można postawić znaku równości. Celiakia jest trwałą (nieuleczalną) nietolerancją glutenu. Nie da jej nabyć w ciągu życia. Człowiek przychodzi z nią na świat, choć objawy choroby mogą pojawić się w każdym wieku.
Celiakia to choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym, wynikająca z obecności pewnych genów, a mianowicie genu HLA- DQ2 oraz HLA-DQ8. Ponadto, w organizmie osoby chorej na celiakię występują również specyficzne przeciwciała, a w śluzówce jelita cienkiego obserwuje się charakterystyczne zmiany (zanik kosmków jelitowych).
Nadwrażliwość na gluten, w przeciwieństwie do celiakii nie jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Badania serologiczne wykonane u osób z nadwrażliwością nie ujawniają też przeciwciał typowych dla choroby trzewnej (za wyjątkiem podwyższonego poziomu przeciwciał antygliadynowych – AGA), a śluzówka jelita zachowuje prawidłową strukturę.
Oba schorzenia odróżnia jeszcze jeden dość istotny szczegół – z nadwrażliwości na gluten można z czasem „wyrosnąć” – z celiakii nie. Nadwrażliwości na gluten, podobnie jak celiakii towarzyszy za to szereg charakterystycznych objawów, jelitowych i pozajelitowych: bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki, nudności i wymioty, bóle głowy, uczucie zmęczenia czy drętwienie kończyn.
2. Gluten jest szkodliwy dla każdego, nie tylko osób chorych na celiakię
MIT! Gluten jest szkodliwy tylko dla osób z celiakią i nadwrażliwością na gluten. Na pozostałych działa zupełnie obojętnie. Unikanie tego białka przez osoby, u których nie stwierdzono celiakii nie ma więc najmniejszego sensu. Mało tego, może mieć negatywny wpływ na ich organizm. Pszenica, żyto jęczmień oraz owies, będące głównym źródłem glutenu, są bowiem pełne witamin i minerałów. Wykluczając je z diety narażamy się więc na poważne niedobory pokarmowe.
W dodatku, produkty bezglutenowe są bardzo często produktami wysoce przetworzonymi . Dodaje się do nich również różne nie do końca zdrowe substancje (cukier, słodziki, syrop glukozowy), które mają podnieść ich walory smakowe.
3. Dieta bezglutenowa jest receptą na szczupłą sylwetkę
MIT! Do tej pory nie znaleziono tak naprawdę żadnego dowodu na to, że dieta bezglutenowa odchudza. Ludzie tyją bo spożywają więcej kalorii niż są w stanie spalić, a gluten nie ma z tym najmniejszego związku.
4. Gdy u pacjenta podejrzewa się celiakię badanie genetyczne pomoże ją zdiagnozować
PRAWDA! Na rynku medycznym dostępne są badania genetyczne na celiakię. Z ich pomocą można jednoznacznie wykluczyć chorobę lub z bardzo wysokim prawdopodobieństwem potwierdzić jej obecność. Są idealnym rozwiązaniem dla osób, które mają wątpliwości co do swojego zdrowia. Co więcej można je wykonać będąc już na diecie bezglutenowej, dla porównania, badania serologiczne przeprowadzane u osób stosujących dietę bezglutenową mogą dać błędny wynik.
Badania genetyczne na celiakię są proste i bezbolesne. DNA chorego pochodzi z wymazu z błony śluzowej policzka. Pobiera się go na specjalny patyczek przypominający ten do czyszczenia uszu. Taki wymaz można przygotować samemu w domu lub skorzystać z pomocy personelu medycznego w przychodni.
5. W diecie bezglutenowej wystarczy nie jeść chleba, makaronu i innych produktów mącznych
MIT: Gluten jest białkiem obecnym w ziarnach zbóż, takich jak pszenica, jęczmień, żyto i owies. To on sprawia, że pieczywo ma tę charakterystyczną „siateczkowatą” strukturę. Niestety producenci żywności dodają gluten również do tych produktów, które teoretycznie nie powinny go zawierać. Znajdziemy go np. w czekoladzie, cukierkach, keczupie, sosach, jogurtach, przyprawach, a nawet w niektórych lekach.
Warto zwrócić również uwagę na fakt, że wiele artykułów żywnościowych łączy wspólna linia produkcyjna, przez co artykuły, które potencjalnie powinny być bezglutenowe, są „zanieczyszczone” glutenem. Jakie produkty będą zatem bezpieczne dla osoby dotkniętej celiakią.
Zbożami naturalnie pozbawionymi glutenu są: kukurydza, biały i brązowy ryż, gryka, proso, amarantu, quinoa, kasza jaglana i tapioka. Osoby chore na celiakię mogą też z powodzeniem jeść świeże warzywa i owoce, a także ryby, mięso, jaja i produkty mleczne, oczywiście bez zabronionych dodatków, np. bezpieczny jest jogurt naturalny bez dodatku musli.
Chorym nie zagraża również cukier, miód i dżemy oraz ciastka upieczone z dozwolonych mąk. Aby ułatwić życie osobom dotkniętym celiakią producenci żywności bezglutenowej oznaczają je specjalnymi symbolami: znakiem „przekreślonego kłosa”, albo „gluten free”. Wykazy produktów bezglutenowych zamieszczają również na swoich stronach internetowych stowarzyszenia działające na rzecz poprawy sytuacji osób dotkniętych chorobą trzewną ich rodzin.
6. Dieta bezglutenowa jest jedyną skuteczną metodą leczenia celiakii
PRAWDA! Dieta bezglutenowa jest jednym skutecznym sposobem walki z objawami celiakii. Wielu chorych już po kilku tygodniach stosowania diety zauważa wyraźną poprawę – uciążliwe objawy celiakii ustępują. Dieta bezglutenowa poprawia nie tylko samopoczucie. Sprawia, że uszkodzone w wyniku choroby kosmki jelitowe zaczynają się regenerować.
