Post – sposób na odchudzanie i długowieczność?

Popularne głodówki nie są wcale nowoczesnym wynalazkiem – już starożytni Grecy i Rzymianie doceniali zalety postu. Ojciec medycyny, Hipokrates, powiedział: „Jedzenie, picie, sen, miłość cielesna – wszystko z umiarem”. Chociaż wydaje się, że współczesny świat o tym zapomniał, coraz więcej osób próbuje postu. Jak bezpiecznie pościć i czy powstrzymywanie się od jedzenia może pozytywnie wpłynąć na zdrowie?

1. Co to jest post?

Powstrzymywanie się od jedzenia jest głęboko zakorzenione w naszej historii i kulturze. Starożytni filozofowie i naukowcy stosowali post jako terapię leczniczą. Hipokrates, Platon, Sokrates i Arystoteles wierzyli w jego pozytywne właściwości. Pościł Budda, egipscy kapłani oraz Indianie przed ważnymi obrzędami. Post jest elementem rytuału chrześcijan, ortodoksyjnych żydów oraz muzułmanów w czasie Ramadanu. Wstrzemięźliwość zyskuje wtedy wymiar duchowy – to sposób na oczyszczenie ciała i umysłu.

Zobacz film: "Dieta oparta na wymiennikach węglowodanowych"

Dlaczego idea postu odżyła w XXI wieku, kiedy produkty żywnościowe dostępne są 24 godziny na dobę? Pewnie dlatego, że nadmiar jedzenia sprzyja wielu groźnym chorobom cywilizacyjnym. Poza tym coraz częściej zwracamy się w kierunku medycyny naturalnej oraz wykorzystujemy naturalne zdolności organizmu do samodzielnego leczenia.

2. Jak działa post?

Czy rzeczywiście, dzięki powstrzymaniu się od jedzenia, organizm może się sam wyleczyć? Takiego zdania jest dr Michael Mosley, autor diety 5:2. Wyjaśnia to w prosty sposób: kiedy dostarczamy sobie kalorii, nasz organizm cały czas pracuje nad spalaniem ich i produkcją nowych komórek, a przez to nie ma czasu, by zająć się reperowaniem uszkodzonych. Podczas postu organizm ma w końcu szansę zająć się naprawą „wadliwych” komórek, przez które chorujemy.

3. Co tak naprawdę oznacza post?

Najprostsza definicja postu to powstrzymywanie się od jedzenia i picia, z wyjątkiem wody. Wielu z nas post kojarzy się z niejedzeniem mięsa w piątek. Określenia tego używa się też dla głodówek płynnych, czyli diet, w trakcie których można tylko pić wodę lub soki.

Największą popularnością cieszy się obecnie sporadyczny post (IF – od ang. intermittent fasting), czyli powstrzymywanie się od jedzenia w wybrane dni. Istnieje kilka rodzajów takiego sposobu odżywiania.

4. Dieta przemienna

To najbardziej znana odmiana sporadycznego postu, która opiera się na prostej zasadzie – jeden dzień jemy "normalnie", a jeden pościmy i tak na zmianę. Dieta przemienna ma wielu zwolenników, którzy doceniają, że nie muszą liczyć kalorii, rezygnować z ulubionych potraw, stosować skomplikowanych planów i wydawać fortuny na modne i zdrowe produkty.

W dniach postu można jeść ok. 500 kcal dziennie, w inne dni nie wolno się jednak przejadać. Poza tym należy dbać o nawodnienie organizmu, pić herbaty ziołowe i stosować lekką gimnastykę. Chociaż zasady są proste i wydają się łatwe do przestrzegania, największym wyzwaniem jest opanowanie uczucia głodu. Zwłaszcza na początku stosowania diety naprzemiennej organizm dotkliwie daje nam znać, że potrzebuje pożywienia. To najtrudniejsze przy wszystkich dietach opartych na częściowym poszczeniu.

5. Dieta 5:2

Jedną z nich jest również dieta 5:2, która zakłada zdrowe poszczenie. To połączenie racjonalnego odżywiania przez 5 dni w tygodniu z 2 dniami postu. Post nie jest jednak typową głodówką, ponieważ w ciągu dnia można zjeść ok. 500-600 kalorii. Na diecie 5:2 nie trzeba liczyć kalorii ani rezygnować z jakichś grup produktów. Dzięki postowi organizm przyzwyczaja się do mniejszych porcji i regularnie oczyszcza się z toksyn. Ten sposób odżywiania przynosi efekty w postaci spadku wagi, ale również pozytywnie wpływa na stan organizmu i opóźnia procesy starzenia.

6. Eat Stop Eat

Podobny rodzaj postu proponuje Brad Pilon, autor książki „Eat Stop Eat. Stosuj post, zgub zbędne kilogramy i osiągnij zdrowie”. Zaleca on 24-godzinne głodówki raz lub dwa razy w tygodniu. Nie musimy pościć od rana aż do następnego dnia – sami decydujemy, o jakiej porze dnia rozpocząć głodówkę. Spadek wagi to wynik ogólnego ograniczenia liczby kalorii, ponieważ w normalne dni można jeść wszystko, przy czym najlepiej przestrzegać zasad zdrowego odżywiania.

7. Dieta wojownika

Autorem tej diety jest Ori Hofmekler – żołnierz i dziennikarz. Co jest w niej niezwykłego? Najważniejsza zasada to spożywanie jednego posiłku dziennie, a w dodatku w nocy! Ori Hofmekler swoją teorię wysnuł na z historii – nasi przodkowie jedli bardzo rzadko, a ich posiłki były wtedy bardzo obfite i składały się głównie z mięsa i warzyw. Uważa ten sposób odżywiania za najbardziej naturalny dla człowieka.

Autor wzorował się na starożytnych wojownikach, którzy przez cały dzień toczyli walki i zdobywali żywność, a dopiero w nocy mogli odpocząć i zjeść posiłek. Hofmekler twierdzi, że właśnie dzięki tej metodzie odżywania żołnierze byli silni, muskularni i mieli energię do walki.

W diecie wojownika okres głodówki nie jest rygorystyczny, ponieważ dozwolone jest jedzenie niewielkich ilości pokarmów, jeśli czujemy taką potrzebę. Kiedy przychodzi czas na jedyny posiłek w ciągu dnia, nie trzeba liczyć kalorii. Jeśli chcemy żywić się tak, jak dawni wojownicy, powinniśmy jeść świeże i nieprzetworzone produkty. Są wśród nich ryby, mięso, warzywa i owoce.

Dieta wojownika to tak naprawdę połączenie sporadycznego postu z dietą paleo.

8. Leangains

Leangains to jedna z odmian postu okresowego, która składa się z dwóch faz: postu i okna żywieniowego. Twórca programu, Martin Berkhan, zaleca 16 godzin postu i 8 godzin jedzenia mężczyznom oraz 14 godzin postu i 10 godzin jedzenia kobietom.

W tzw. oknie żywieniowym należy jeść odpowiednio zbilansowane 2-3 posiłki, które dostarczają organizmowi zalecaną dawkę kalorii. Leangains to nie tylko post i dieta, ale również treningi. Autor proponuje ciężkie ćwiczenia, dzięki którym skutecznie spalimy tłuszcz i rozbudujemy tkankę mięśniową.

Martin Berkhan jest kontrowersyjną postacią świata fitness, ponieważ nawołuje do zrezygnowania ze śniadań. Wszystkim, którzy zdecydują się na metodę leangains, proponuje, by okienko żywieniowe zaczynało się po południu i trwało np. od 12 do 20. Poza tym autor twierdzi, że najlepsze efekty w postaci przyrostu masy mięśniowej uzyskamy, ćwicząc na pusty żołądek.

9. Diety oczyszczające

Za odmianę postu można również uznać diety oczyszczające. Jedną z najbardziej popularnych jest detoks sokowy, który trwa tydzień. Na czym polega? Dzień należy rozpocząć od szklanki wody z cytryną i miodem, a wszystkie posiłki zastąpić świeżo wyciskanymi sokami. Poza tym należy pić wodę mineralną i herbaty ziołowe. Dieta sokowa uznawana jest za sposób na naturalne oczyszczenie organizmu z toksyn, przyspieszenie przemiany materii oraz poprawę kondycji skóry i włosów.

Jednym z wariantów diety sokowej jest master cleanse, zwany też dietą lemoniadową. W czasie tego detoksu nie można nic jeść, a jedynie przez 10 dni pić specjalny napój przygotowywany z wody, świeżego soku z cytryny, pieprzu cayenne i syropu klonowego. Dieta ta była swego czasu niezwykle popularna wśród gwiazd Hollywood – podobno to dzięki niej Beyonce schudła ok. 10 kg w ciągu 2 tygodniu do roli w filmie „Dreamgirls”.

10. Głoduj, by żyć dłużej

Istnieje wiele form postu, ale czy to naprawdę działa? Badania nad wpływem na zdrowie powstrzymywania się od jedzenia trwają od kilkudziesięciu lat. Naukowcy doszli w tym czasie do wielu interesujących wniosków. Jedne z ciekawszych dotyczą wpływu postu na pracę mózgu.

Mark Mattson, szef laboratorium w Krajowym Instytucie Starzenia oraz profesor na Uniwersytecie Johna Hopkinsa w Baltimore, twierdzi, że ograniczanie kalorii wydłuża życie. W fazie postu obserwowano zwiększoną aktywność neuronów w mózgu. W praktyce oznacza to, że mózg starzeje się wolniej, poprawiają się zdolności intelektualne, a nawet zmniejsza się ryzyko zachorowania na alzheimera.

11. Post jako sposób na odchudzanie

Coraz więcej badań wskazuje na to, że poszczenie jest skuteczną metodą na utratę wagi. Naprzemienny post przyspiesza przemianę materii i zmusza organizm do czerpania energii ze zmagazynowanych zapasów, czyli spędzającego sen z powiek tłuszczyku.

Część dietetyków nie zgadza się z tą teorią – twierdzą, że dieta odchudzająca musi opierać się na równowadze, której brakuje sporadycznym postom. Przestrzegają przed głodówkami, które mogą skończyć się efektem jo-jo. Poza tym w dni postu organizm nie dostaje wymaganej porcji składników odżywczych, co może się skończyć groźnymi dla zdrowia niedoborami witamin i minerałów.

Autorzy diet uwzględniających post są jednak najlepszymi reklamami, że głodówki naprawdę działają. Michael Mosley w trakcie 6 tygodni diety 5:2 schudł ponad 6 kg, tracąc 25 proc. tkanki tłuszczowej. Brad Pilon ma 180 cm, waży 70 kg i ma tylko 9 proc. tkanki tłuszczowej. Ori Hofmekler – mimo dojrzałego wieku – wygląda jak gladiator, a Martin Berkhan szczyci się nienaganną muskulaturą.

12. Post na zdrowie?

Czy sporadyczne głodówki wpływają na stan zdrowia? Zdania ekspertów są podzielone, jednak wielu z nich twierdzi, że post pozytywnie oddziałuje na system odpornościowy organizmu. Jeśli połączymy naprzemienny post ze zdrową, dobrze skomponowaną dietą, na pewno zauważymy korzystne rezultaty.

Wracamy tu do początku, czyli zdolności organizmu do samoleczenia. W przeszłości, gdy ludzie chorowali, zalecano im post i odpoczynek. Był to czas dla organizmu na pozbycie się infekcji. Regularne głodówki redukują stany zapalne w organizmie, wpływają na zmniejszenie się ilości wolnych rodników i pozwalają organizmowi skutecznie walczyć z komórkami chorobotwórczymi.

Badania sugerują również, że post obniża poziom cholesterolu, trójglicerydów i reguluje ciśnienie krwi oraz poziom cukru we krwi. Jeśli dodamy do tego wpływ na długość życia i utratę wagi, otrzymamy uniwersalną metodę na zdrowie.

13. Post nie dla każdego

Zanim jednak przejdziemy na dietę naprzemienną, warto wiedzieć, że nie wszyscy mogą stosować czasowe głodówki. Ze sporadycznego postu muszą zrezygnować kobiety w ciąży, dzieci, nastolatki, osoby po operacjach, starsze, a także chorujące przewlekle. Jeśli masz problemy ze zdrowiem, przed zastosowaniem postu skonsultuj się z lekarzem.

Najważniejsze to zachowanie zdrowego rozsądku – jeśli organizm wysyła nam niepokojące sygnały, lepiej przerwać post i wrócić do normalnego odżywiania. Nie każdy z nas może stosować diety z elementami głodówki.