Witamina F – właściwości, występowanie, niedobór i nadmiar

Witamina F (nazwa międzynarodowa: vitaminum F) to zespół wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, bardziej znanych pod powszechnie używaną nazwą NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, ang. EFA – essential fatty acid). Grupę NNKT tworzy: kwas alfa-linolenowy (ALA) z grupy omega-3 oraz kwas linolowy (LA) z grupy omega-6, wspomina się także o kwasie arachidonowym. Z nich organizm ludzki może zsyntezować inne potrzebne mu kwasy tłuszczowe.

Kwas alfa-linolenowy (ALA) jest prekursorem kwasu DHA i EPA. Oznacza to, że jest w nie przekształcany w organizmie. Z kolei kwas linolowy (LA) jest prekursorem kwasu arachidonowego, trzeciego kwasu składającego się na zespół NNK.

Witaminę F odkryto stosunkowo późno. Miało to miejsce w 1934 roku, kiedy Herbert McLean Evans wyizolował ją z olejów roślinnych. Przypisana niezbędnym nienasyconym kasom tłuszczowym litera „F” wywodzi się od anglojęzycznego słowa „Fatty Acids”, czyli kwasy tłuszczowe. Bardzo ważne jest by pamiętać, że NNKT to kwasy egzogenne, których organizm nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować (w przeciwieństwie do kwasów endogennych), dlatego należy dostarczać je wraz z pożywieniem.

• Prozdrowotne właściwości kwasów omega-3
• Nieskuteczność kwasów omega-3 w odchudzaniu
• Kwasy omega-3 poprawiają humor
• Kwasy omega-3 w terapii udaru

Gdzie szukać wielonienasyconych kwasów tłuszczowych? Jej źródłem są głównie tłuszcze zwierząt wodnych i oleje roślinne.

Witamina F występuje przede wszystkim w:

• olejach roślinnych: słonecznikowym, lnianym, ogórecznikowym czy z pestek czarnej porzeczki, oleju z wiesiołka, tranie, oleju migdałowym i arachidowym, a także w oliwie z oliwek,
• rybach morskich,
• algach,
• kiełkach pszenicy,
• pełnym mleku,
• nasionach słonecznika czy dyni,
• orzechach i migdałach,
• awokado.

Oprócz produktów spożywczych, w których witamina F występuje naturalnie, jest składnikiem wielu kosmetyków. Bardzo ważne jest to, że nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Jest bezpieczna i łagodna, dlatego można ją znaleźć w wielu produktach pielęgnacyjnych dla dzieci czy osób z podrażnioną skórą.

Witamina F korzystnie wpływa na wygląd skóry:

• regeneruje ją,
• bierze udział w metabolizmie lipidów, jest niezbędna do utrzymania prawidłowego stanu skóry,
• usprawnia funkcjonowanie gruczołów łojowych skóry,
• zapobiega wysychaniu skóry,
• zapobiega zmianom zapalnym skóry,
• łagodzi zmiany trądzikowe,
• przyspiesza gojenie ran,
• chroni przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych,
• zapobiega procesowi starzenia i hamuje je.

Ponadto witamina F:

• odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu pracy mózgu i oczu,
• pozytywnie wpływa na pracę serca i układu krążenia, zapobiega zmianom miażdżycowym,
• reguluje pracę przewodu pokarmowego,
• wzmacnia układ odpornościowy,
• jest niezbędna do prawidłowego wzrostu i funkcjonowania zdrowych komórek.

To dlatego witamina F, ze względu na swoje właściwości, znajduje zastosowanie głównie w kosmetyce i leczeniu chorób skóry. Wskazaniem jest przede wszystkim wyprysk alergiczny, odparzenia u niemowląt, pieluszkowe zapalenie skóry, trądzik, łuszczyca czy odleżyny, ale także profilaktyka niedoborów odporności i chorób ogólnoustrojowych.

Warto pamiętać, że dzienne zapotrzebowanie na witaminę F u dorosłego człowieka wynosi 70 µg. Małe dzieci, młodzież i kobiety w ciąży powinny przyjmować nieco większe dawki – około 80 µg. Właściwe dawkowanie jest ważne, ponieważ ani niedobór, ani nadmiar NNKT nie jest dla organizmu korzystny.

Spożywanie pokarmów ubogich w niezbędne kwasy tłuszczowe może doprowadzić do różnych zaburzeń chorobowych.Niedobór witaminy F powoduje przesuszenie skóry i opóźnia gojenie się ran, może także powodować choroby skóry (na przykład łupież), ale i zwiększać podatność na infekcje.

Ponadto niedobór NNKT powoduje zwiększenie utraty wody w organizmie, wywołuje zaburzenia gospodarki cholesterolowej i zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego. Może przyczynić się do bezpłodności, a w czasie ciąży doprowadzić do niedorozwoju płodu.

Nadmierne spożycie NNKT, a co za tym idzie, nadmiar witaminy F, nie tylko spowalnia gojenie ran, ale także zmniejsza odporność organizmu, zwiększa z kolei ryzyko powstania skazy krwotocznej, cukrzycy czy raka.