Zaburzenie odżywiania - anoreksja, bulimia, ortoreksja, alkoreksja, diabulimia

Zaburzenia odżywiania to ryzyko, jakie za sobą niosą niewłaściwe odżywianie i źle dobrane diety. Choć większość problemów z odżywianiem ma swoje podłoże w psychice, to nieprawidłowo zbilansowany jadłospis może prowadzić do groźnych powikłań. Jedzenie, w tym przypadku, staje się obsesją i nie pozwala na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

1. Anoreksja

Według ICD-10, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, o anoreksji możemy mówić, gdy występują wszystkie cztery następujące objawy:

• Spadek wagi (u dzieci brak wzrostu wagi) do wartości co najmniej 15 proc. poniżej prawidłowej masy ciała, to znaczy, gdy BMI wynosi poniżej 17,5 kg/m2.
• Spadek wagi spowodowany świadomym odchudzaniem oraz co najmniej jednym z tych czynników: zmuszanie się do wymiotów, stosowanie leków przeczyszczających, tłumiących apetyt lub moczopędnych, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.
• Ocenianie siebie jako osoby otyłej mimo BMI mniejszego niż 17,5 i obsesyjny strach przed przytyciem.
• Tzw. zaburzenia endokrynne: zanik miesiączki u kobiet, utrata zainteresowań seksualnych i impotencja u mężczyzn, wzrost poziomu hormonu wzrostu i kortyzolu, zmiany metabolizmu hormonu tarczycy i zaburzenia wydzielania insuliny.

U dzieci anoreksję stwierdza się, gdy poza tymi czterema objawami występuje też piąty, czyli opóźnienie albo zahamowanie dojrzewania.

Zobacz film: "Żywność light pod lupą dietetyka"

1.1. Rodzaje anoreksji

Jadłowstręt psychiczny atypowy – to odmiana anoreksji, w której niektóre z powyższych objawów nie występują lub gdy któryś z nich jest łagodny.

Typ restrykcyjny anoreksji – gdy wszystkie cztery objawy występują, a ponadto głównym sposobem odchudzania jest głodzenie się.

Typ bulimiczny – gdy wszystkie cztery objawy występują, a ponadto chory (a przeważnie chora) zmusza się dodatkowo do wymiotów.

Skutki anoreksji: obniżenie poziomu cukru we krwi, spadek tętna, ciśnienia i temperatury ciała, bóle brzucha Mogą wystąpić zaburzenia pracy nerek i zaburzenia równowagi elektrolitowej, a ponadto zanik miesiączki, utrata zainteresowań seksualnych. W skrajnych przypadkach anoreksja może prowadzić do śmierci z powodu wyniszczenia organizmu.

2. Bulimia

Anoreksja nazywana jest jadłowstrętem psychicznym, a bulimia żarłocznością psychiczną. Charakterystyczną cechą bulimii są napady obżarstwa, po których następują wyrzuty sumienia i zmuszanie się do wymiotów.

Według ICD-10, czyli Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, o bulimii możemy mówić, gdy występują wszystkie następujące objawy:

• Ciągła koncentracja na jedzeniu.
• Niepowstrzymana chęć i przymus jedzenia.
• Powracające epizody obżarstwa, polegające na pochłanianiu olbrzymich ilości jedzenia w krótkich odstępach (co najmniej 2 razy tygodniowo w ciągu 3 miesięcy). Chorzy mogą zjeść naraz nawet 10-20 tys. kcal.
• Obżarstwu towarzyszy jednak obsesja na punkcie wagi. Żeby nie przytyć, mimo objadania się, bulimicy zmuszają się do wymiotów, stosują środki przeczyszczające. Epizody obżarstwa mogą przeplatać się z głodówkami.
• Często bulimik był w przeszłości (parę miesięcy lub nawet lat wcześniej) anorektykiem.

Częste wymiotowanie może doprowadzić do odwodnienia, zaburzenia równowagi elektrolitowej, uszkodzenia nerek, zaburzenia pracy serca, chorób dziąseł i wypadania zębów. W skrajnych przypadkach pojawia się arytmia pracy serca, która może zagrażać życiu.

3. Ortoreksja

Ortoreksja to zespół zaburzeń w odżywianiu, mający, podobnie jak bulimia i anoreksja, podłoże psychiczne. Choroba polega na przesadnej dbałości o przestrzeganie zasad zdrowego żywienia.

Od anoreksji różni się tym, że chory niekoniecznie chce po prostu schudnąć – chodzi mu raczej o zdrowe odżywianie, na którego punkcie ma narastającą obsesję. Wszystko może zacząć się niewinnie. Nie ma w tym nic złego, że interesujemy się zdrowiem, różnymi dietami, że mamy jakieś swoje zasady żywieniowe, np. unikamy konserwantów.

Choroba zaczyna się, kiedy koncentrujemy się na regułach odżywiania tak bardzo, że utrudnia nam to życie, a najdrobniejsze odstępstwo zaczynamy postrzegać jako katastrofę. Zasady te zresztą mogą być zupełnie absurdalne lub w sumie dobre, ale przerysowane.

Oto kilka charakterystycznych cech ortorektyka. Jeśli masz kilka z nich, być może chorujesz na ortoreksję:

• Zawsze dąży do perfekcji.
• Bardzo dużo myśli na temat jedzenia, zbiera książki na ten temat, analizuje jadłospisy i coraz bardziej go to pochłania.
• Uważa, że jedzenie sprzedawane w sklepach jest niezdrowe i zaczyna coraz częściej sam np. hodować warzywa.
• Stopniowo zaczyna rezygnować z kolejnych grup pokarmów.
• Odstępstwo od diety uznawanej przez siebie za właściwą wywołuje u niego wielkie poczucie winy.
• Zaczyna unikać spotkań towarzyskich w obawie przed tym, że zostanie poczęstowany czymś niezdrowym.
• Unika wyjazdów w obawie przed odcięciem od zdrowej żywności.
• Jedzenie przestało być dla niego przyjemnością, zwraca uwagę tylko na to, czy coś jest zdrowe.

4. Dysmorfofobia

Dysmorfofobia sama w sobie nie należy do zaburzeń odżywiania, ale często jest z nimi ściśle powiązana. Współcześnie zalicza się ją przeważnie do zaburzeń nerwicowych z grupy natręctw.

Choroba objawia się nadmierną koncentracją na wymyślonym lub bardzo wyolbrzymionym defekcie własnego wyglądu, może to być też urojona nadwaga. Przeważnie jednak chodzi o twarz – np. niewielka, praktycznie niewidoczna blizna może być przez chorego uznawana za przyczynę wszelkich życiowych niepowodzeń.

Dysmorfobicy często przeglądają się w lustrze, sprawdzają, czy rzekoma wada jest wystarczająco dobrze ukryta. Nawet jeśli decydują się na operacje plastyczne (75 proc. osób), nie powodują one żadnej ulgi. Na dysmorfobię cierpi ok. 1 proc. ludzi, przeważnie są to kobiety.

5. Alkoreksja

Słowo alkoreksja pochodzi z połączenia słowa alkohol ze słowem anoreksja. Alkoreksja to rodzaj zaburzenia odżywiania obejmującego głodzenie się (działanie związane z anoreksją) lub powodowanie wymiotów, aby ograniczyć wchłaniane kalorie (bulimia) występujące razem z nadużywaniem alkoholu.

To zaburzenie odżywiania może mieć też inną formę, kiedy osoba chora głodzi się lub wymiotuje po to, aby móc później bez obaw o linię pić alkohol. Osoba chora na alkoreksję to zazwyczaj młoda kobieta, która głodzi się przez cały dzień, aby wieczorem iść na zakrapianą imprezę.

6. Manoreksja

Tak jak wiele ze znanych nam nowinek, termin manoreksja przyszedł do nas z krajów anglosaskich. Manoreksja oznacza, że na anoreksję cierpi mężczyzna (man, czyli z angielskiego mężczyzna).

Trudno powiedzieć, czy takie zaburzenia odżywiania zasługują na odrębną nazwę, gdyż objawy i przyczyny anoreksji u kobiet i u mężczyzn się nie różnią.

Powodem dla którego powstało nowe słowo na określenie anoreksji u mężczyzn, jest najprawdopodobniej fakt, że wśród chorych tylko 10% to mężczyźni. Przyjęło się też myślenie, że na anoreksję chorują wyłącznie kobiety.

7. Diabulimia

Diabulimia dotyczy chorych na cukrzycę typu 1 (diabetes to po angielsku właśnie cukrzyca). Cukrzyca typu 1, czyli insulinozależna, jest kontrolowana dzięki wstrzykiwaniu insuliny do krwi. Jest to jedyna oprócz diety forma leczenia (a raczej kontrolowania) tej choroby.

Diabulimiczki wiedzą, że insulina sprawia, że w organizmie jest odkładany tłuszcz. Dlatego też ograniczają jej dawki, aby schudnąć. W ich przypadku zaburzenie łaknienia przeradza się w jeszcze bardziej niebezpieczną chorobę. Nieuregulowany poziom insuliny we krwi może doprowadzić do poważnych powikłań.

Powyższe terminy nie są terminami medycznymi, zostały stworzone tylko po to, aby dokładniej określić "nowe" zaburzenia odżywiania, a tak naprawdę odmiany istniejących i znanych chorób, jakimi są anoreksja i bulimia.

8. Ankieta na rozpoznanie zaburzeń odżywiania

1. Czy zdarzyło Ci się wywołać wymioty, ponieważ nie czułeś/aś się dobrze z "pełnym brzuchem"?
2. Czy boisz się, że straciłeś/łaś kontrolę nad ilościami spożywanego jedzenia?
3. Czy ostatnio schudłeś/łaś więcej niż 6 kilogramów w mniej niż 3 miesiące?
4. Czy uważasz, że jesteś za gruby/a, podczas gdy wszyscy naokoło twierdzą, że jesteś za chudy/a?
5. Czy jedzenie zajmuje dominujące miejsce w Twoim życiu?

Dwie odpowiedzi pozytywne lub więcej na powyższe pięć pytań wskazuje na zaburzenia odżywiania, które wymagają zastosowania odpowiedniego leczenia.

Kwestionariusz był testowany na populacji żeńskiej i okazał się bardzo skuteczny. Dzięki niemu udało się wykryć 85% zaburzeń odżywiania (objawy anoreksji i bulimii).

Problem anoreksji i bulimii dotyka najczęściej osoby w wieku dojrzewania. Ten trudny okres w życiu, kiedy młoda osoba przestaje być dzieckiem i powoli wkracza w świat dorosłych, może być okazją do wystąpienia zaburzeń odżywiania.

Świadczą one o problemach natury psychologicznej, które należy traktować bardzo poważnie i szybko leczyć. Anoreksja i bulimia najczęściej dotyka młode dziewczyny, ale nie tylko.

Zaburzenia odżywiania są często bagatelizowane przez otoczenie. Tymczasem są one na tyle poważne, że niezbędne jest zarówno leczenie, również szpitalne, jak i wsparcie psychologiczne.

Anoreksja - alarmujące sygnały:

• Nagły i znaczący spadek wagi.
• Spadek wagi, któremu towarzyszą wymioty, czasem towarzyszące okresom bulimii, i brak menstruacji.
• Aktywność intelektualna i fizyczna pozostaje bez zmian, co często utrudnia zauważenie problemu.