Potas - rola i funkcje w organizmie, źródła, niedobór i nadmiar potasu
Potas jest pierwiastkiem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Najważniejszą funkcją potasu jest kontrola ciśnienia krwi, pracy nerek i regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Jeśli odczuwasz nieregularne bicie serca, puchną ci ręce i nogi, masz nadciśnienie, to musisz uważać. Powodem takich dolegliwości może być niedobór potasu. Jest to najlepszy moment, by wzbogacić swoją dietę w produkty o wysokim poziomie potasu – banany, suszone owoce, pomidory czy ziemniaki.
1. Rola i funkcje potasu
Potas jest elektrolitem, podobnie jak sód i chlor. Rozpuszcza się w wodzie i przenosi ładunki elektryczne. W naszym organizmie, który składa się z wody, potas znajduje się niemal wszędzie: we krwi, w komórkach, w chłonce, w przestrzeni międzykomórkowej.
Odpowiedni poziom potasu jest bardzo ważny, dostarcza komórkom składników odżywczych, jednocześnie wpływając na usuwanie zbędnych produktów przemiany materii.
Ponadto potas bierze udział w spalaniu białek i węglowodanów oraz pobudza wydzielanie insuliny. Pozwala prawidłowo funkcjonować układowi nerwowemu, mięśniom i pomaga w dotlenieniu mózgu.
Potas jest pierwiastkiem, który poprawia koncentrację i zdolność myślenia. Jest odpowiedzialny za kontrolowanie pracy nerek, ciśnienia krwi i regulowania gospodarki wodnej.
Jest głównym kationem wewnątrzkomórkowym. Uczestniczy w funkcjonowaniu ATP-azy Na/K, która utrzymuje odpowiednie stężenie w komórce, a sodu poza komórką. Poza tym potas uczestniczy w powstawaniu potencjału spoczynkowego i czynnościowego błony komórkowej neuronów oraz w przewodzeniu impulsów nerwowych.
Potas jest makroelementem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Przede wszystkim wpływa na prawidłowe działanie układu krążenia, gdyż normalizuje rytm pracy serca, stabilizuje ciśnienie krwi, a także reguluje pracę układu krwionośnego oraz tempo bicia serca.
Potas uczestniczy w skurczu mięśni i przewodnictwie nerwowym, ma wpływ na przemianę materii. Reguluje gospodarkę wodną organizmu, zapobiegając występowaniu obrzęków oraz wpływa na równowagę kwasowo-zasadową organizmu.
Badanie na stężenie potasu we krwi zleca się, gdy odczuwamy osłabienie i zaburzenia pracy serca. Poziom potasu w organizmie bada się na czczo. Warto pamiętać o tym, aby ostatni posiłek zjeść we wczesnych godzinach wieczornych dnia poprzedniego. Potas w normie oznacza, że wynik zawiera się w przedziale 3,5–5,5 mmol/l.
2. Źródła potasu
Potas jest składnikiem większości produktów, jednak spożywanie go wciąż jest niedostateczne. Dużo pierwiastka traci się przez układ pokarmowy i nerki, dlatego jego zapas powinien być jak najszybciej uzupełniany.
Szczególną uwagę na dietę bogatą w potas powinny zwrócić osoby odchudzające się, gdyż to one przede wszystkim narażone są na jego utratę. Dieta obfitująca w sól, słodycze, kawę oraz alkohol także powoduje zwiększenie wydalania tego minerału.
Osoba dorosła powinna przyjmować dziennie około 2000-4000 mg potasu. Eksperci twierdzą, że najbogatszym źródłem potasu są suszone owoce (morele, figi, jabłka, rodzynki), awokado, banany, kiwi, ziemniaki, seler, pomidory oraz grejpfruty. Potas jest również obecny w mięsie.
| produkt | mg/100 g | produkt | mg/100 g |
|---|---|---|---|
| mleko | 138 | kasza gryczana | 443 |
| ser twarogowy | 96 | ryż brązowy | 260 |
| polędwica wołowa | 382 | fasola biała | 1188 |
| pierś z kurczaka | 385 | ziemniaki | 443 |
| suszone morele | 1666 | figi | 938 |
| banany | 395 | awokado | 600 |
| seler | 320 | grejpfrut | 277 |
| pomidory | 282 | kiwi | 290 |
| ser żółty | 119 | marchew | 282 |
| dorsz | 358 | pieczywo pszenne | 137 |
| suszone śliwki | 804 | ryż biały | 111 |
Niedobory potasu można uzupełniać gotowymi suplementami diety, zawierającymi glukonian potasu oraz przecier banana. Zaleca się przyjmowanie danych preparatów zwłaszcza osobom, które narażone są na stres, prowadzą aktywny tryb życia, oraz osobom, które często mają problemy ze skurczami łydek.
Należy jednak pamiętać, że nadmiar potasu może szkodzić, dlatego przed przyjmowaniem preparatów z potasem należy skonsultować się z lekarzem.
3. Przyczyny niedoboru potasu w organizmie
Niedobór potasu to inaczej hipokaliemia, stan ten jest bardzo często wynikiem nieodpowiedniego odżywiania, a przede wszystkim spożywania wysokoprzetworzonej żywności.
Do utraty tego pierwiastka przyczynia się również nierozsądne odchudzanie i głodówki. Niedobór potasu obserwuje się również u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi, np. z nadciśnieniem tętniczym, u osób stosujących środki moczopędne oraz leki nasercowe.
Niektóre z tych farmaceutyków zwiększają wydalanie potasu z moczem, dlatego w trakcie przewlekłej terapii tymi lekami konieczne jest regularne kontrolowanie jego poziomu w surowicy i ewentualne uzupełnianie braków. Nigdy jednak nie wolno prowadzić suplementacji na własną rękę. Należy ją skonsultować z lekarzem.
Z hipokaliemią można się też spotkać przy intensywnych wymiotach lub biegunkach, najczęściej w przebiegu przedawkowania leków przeczyszczających, przy zatruciach pokarmowych lub przy przewlekłych chorobach jelit. Niedobór potasu występuje również przy niedoborach aldosteronu – hormonu produkowanego przez korę nadnerczy.
Niedoczynność tarczycy może prowadzić do wzrostu wydalania tego minerału i jego niedoboru. Rzadsze przyczyny hipokaliemii, to: rozległe oparzenia, urazy, wstrząs, masywne krwotoki, śpiączka cukrzycowa, sterydoterapia, zespół Cushinga.
Organizm traci ten pierwiastek również wtedy, gdy pojawiają się uderzenia gorąca, dlatego też kobiety przechodzące menopauzę powinny szczególnie zatroszczyć się o uzupełnianie jego poziomu w organizmie.
Brak potasu jest też efektem nadmiernego pocenia się. Jeśli wykonujemy czynności, które wpływają na zwiększenie potliwości, np. jesteśmy bardzo aktywni fizycznie lub często opalamy się, zróbmy badania krwi w celu określenia jego poziomu w naszym organizmie.
To nie wszystko. Potas tracimy również przez niezdrowy tryb życia – szczególnie wtedy, gdy często się stresujemy i wypijamy dużo napojów z dodatkiem kofeiny.
4. Objawy niedoboru potasu
- ogólne osłabienie,
- apatia i nadmierna senność,
- zaburzenia pracy serca,
- arytmia,
- zaburzenia funkcjonowania mięśni szkieletowych i gładkich,
- samoistne drżenia mięśniowe, np. ud lub łydek,
- obrzęki kończyn dolnych,
- zaparcia i wzdęcia,
- nadpobudliwość nerwowa,
- omdlenia,
- chroniczne zmęczenie,
- nadciśnienie tętnicze,
- przesuszenie skóry,
- trądzik,
- uczucie niepokoju.
5. Nadmiar potasu w organizmie
Nadmiar potasu w organizmie to z kolei hiperkaliemia. Jest zjawiskiem bardzo rzadkim. Spotyka się ją najczęściej w zaawansowanych chorobach nerek, które prowadzą do ich niewydolności lub w wyniku nadmiernej suplementacji tym pierwiastkiem.
Potasu spożywanego w formie produktów naturalnych nie można przedawkować. Objawami hiperkaliemii są: zwolnienie akcji serca, spadek siły mięśniowej i parestezje kończyn, czyli odczuwanie mrowienia lub drętwienia.
