Śmietana – wartości odżywcze, kalorie i zastosowanie
Śmietana to najwyższa warstwa surowego mleka, zebrana z jego powierzchni oraz popularny produkt spożywczy, który znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Jak powstaje i jak wygląda? Do czego ją wykorzystać? Jakie są jej wartości odżywcze. Czy śmietana jest zdrowa?
1. Co to jest śmietana?
Śmietana to nabiałowy produkt spożywczy. Wytwarza się ją ze śmietanki, która pochodzi z warstwy górnej odwirowanego mleka pełnego. Nazwa jest zarezerwowana wyłącznie dla przetworów mleka zwierzęcego.
Jak wygląda śmietana? Produkt cechuje się gęstą, jednolitą konsystencją bez oznak oddzielenia serwatki, jasnokremową lub kremową barwą. Ze względu na wysoką zawartość tłuszczu jest nośnikiem smaku.
2. Rodzaje śmietany
Wyróżnia się dwa rodzaje śmietany: słodką (nazywaną śmietanką) oraz kwaśną, która jest efektem dodatkowego fermentowania. Kwaśna śmietana jest zwykle bardziej gęsta, często homogenizowana. Ma kwaśny, często lekko słony posmak. Najczęściej występuje jako śmietana 12% i śmietana o 18-procentowej zawartości tłuszczu (śmietana 18 %).
Słodka śmietanka nie zawiera dodanego cukru. Jej lekko słodki smak pochodzi z cukru mlecznego, który naturalnie występuje w mleku. Można ją kupić w kilku wariantach, jako śmietankę: 9%, 12%, 18%, a także jako „kremówkę” – to śmietana 30% lub do 36%.
3. Produkcja śmietany
Jak powstaje śmietana? Kiedyś pozyskiwano ją z górnej warstwy mleka pozostawionego w umiarkowanej temperaturze do momentu jej odstania. Obecnie do masowej produkcji wykorzystuje się maszyny zwane centryfugami.
Śmietana powstaje w procesie odwirowania mleka oraz dodania bakterii fermentacji mlekowej (w celu ukwaszenia i zagęszczenia). Śmietanka użyta do produkcji śmietany może być poddawana pasteryzacji lub homogenizacji i pasteryzacji.
Gotowa śmietana jest pakowana w plastikowe kubki lub kartoniki. W sklepach można kupić produkt pasteryzowany, wymagający przechowywania w lodówce przez krótki czas. Dostępna jest także sterylizowana wersja śmietany (UHT), która ma dłuższą trwałość i nie wymaga specjalnego przechowywania.
Wybierając śmietanę warto zwrócić uwagę nie tylko na jej rodzaj, a co za tym idzie także przeznaczenie, ale i skład. Dobrze, by był jak najkrótszy (śmietanka i kultury bakterii mlekowych).
Niewskazana jest obecność takich dodatków jak substancje zagęszczające (żelatyna, guma guar), mleko w proszku, skrobia modyfikowana, emulgatory, barwniki.
4. Właściwości zdrowotne śmietany
Śmietana, tak samo jak inne produkty należące do kategorii nabiał, jest dobrym źródłem pełnowartościowego białka, wapnia, fosforu, witaminy A oraz witamin B2 i witaminy B12.
Niestety jest produktem wysokokalorycznym. Zawiera sporo kwasów tłuszczowych nasyconych oraz cholesterolu. Oznacza to, że może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie. To dlatego należy spożywać ją z umiarem.
Ze śmietany muszą zrezygnować alergicy z nadwrażliwością na białka mleka krowiego, a ograniczyć osoby będące na diecie odchudzającej, zmagające się z nadwagą i otyłością oraz chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Śmietanę zwykle można zastępować jogurtem naturalnym. Istnieją także alternatywne wersje śmietany, takie jak kozia śmietana, śmietanka z krowiego mleka bez laktozy czy śmietana roślinna, w tym śmietana wegańska (np. śmietanka kokosowa).
5. Kalorie i wartości odżywcze śmietany
Śmietana nie jest produktem dietetycznym. W 100 g:
- śmietana 12 % dostarcza 134 kcal,
- śmietana 18% - 186 kcal,
- śmietana 30% - 290 kcal.
Porcja 100 g śmietany to także:
- 2,44 g białka,
- 19,35 g tłuszczu, w tym: 10,140 g to kwasy tłuszczowe nasycone, 4,594 g - kwasy tłuszczowe jednonienasycone i 0,800 g kwasy tłuszczowe wielonienasycone ,
- 4,63 g węglowodanów,
- 59,0 g cholesterolu.
W śmietanie zawarte są także minerały, takie jak:
- potas 125,0 mg,
- wapń 101,0 mg,
- fosfor 76,0 mg,
- sód 31,0 mg,
- magnez 10,0 mg,
- żelazo 0,07 mg,
- cynk 0,33 mg,
- miedź 0,018 mg,
- selen 3,7 µg.
W produkcie obecne są także witaminy:
- witamina A 124,0 µg,
- witamina K 1,5 µg,
- witamina B1 0,020 mg,
- witamina B2 0,168 mg,
- witamina B3 0,093 mg,
- witamina B6 0,041 mg,
- witamina B12 0,21 µg,
- kwas pantotenowy 0,472 mg,
- foliany 6,0 µg,
- witamina C 0,9 mg,
- witamina E 0,38 mg.
6. Zastosowanie śmietany
Śmietanę wykorzystuje się w kuchni. To popularny dodatek do wielu potraw, tak wytrwanych, jak i słodkich, podawanych na ciepło i na zimno. Słodką śmietaną najczęściej stosuje się do ciast i deserów.
Z kolei kwaśną zwykle dodaje się do zup i gulaszy, sosów i dipów, ale także sałatek, surówek czy mizerii. Można ją również serwować z gotowymi potrawami, na przykład pieczonymi ziemniakami, plackami ziemniaczanymi, naleśnikami czy pierogami.
O czym pamiętać, używając śmietany w kuchni? Aby uniknąć warzenia się, dobrze jest rozmieszać ją z małą ilością ciepłej zupy czy sosu i dopiero wtedy wlać do garnka. Z kolei aby bita śmietana się udała, kremówkę należy mocno schłodzić.
