Piaskowiec modrzak – gdzie rośnie i jak wygląda? Czy to grzyb jadalny?
Piaskowiec modrzak to grzyb, który w Polsce nie jest popularny z dwóch powodów. Po pierwsze to gatunek rzadki, występujący tylko w niektórych regionach kraju. Po drugie szybko i intensywnie sinieje, przez co zniechęca do jedzenia. Tymczasem to smaczny grzyb, który doskonale sprawdza się w wielu różnych potrawach. Co warto o nim wiedzieć?
1. Co to jest piaskowiec modrzak
Piaskowiec modrzak (Gyroporus cyanescens) to gatunek grzybów z rodziny piaskowcowatych. W polskim piśmiennictwie mykologicznym grzyb znany jest także pod innymi nazwami, takimi jak borowik polny, granatek, grzyb piaskowy, huba siniak, grzyb siny, modrzak siniak, podgrzybek, podgrzybek siny. Jego nazwy zwyczajowe to: grzyb siniak, siny grzybek, zajączek siniejący, borowik siniak, hubka sinak (siniak), mchowik siniak, modrak, modrzak, podlaszek.
Jego systematyka przedstawia się następująco:
- domena: eukarionty
- królestwo: grzyby
- typ: podstawczaki
- klasa: pieczarniaki
- rząd: borowikowce
- rodzina: piaskowcowate
- rodzaj: piaskowiec
- gatunek: piaskowiec modrzak
2. Gdzie rośnie modrak?
Piaskowiec modrzak rośnie w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii. W Polsce jest gatunkiem rzadkim. To dlatego znajduje się na „Czerwonej liście roślin i grzybów Polski”. Ma status R, co oznacza, że jest potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych.
Grzyb najczęściej rośnie pod sosnami, brzozami, dębami i bukami. Można go znaleźć w lasach liściastych i mieszanych, na gruntach piaszczystych, szczególnie w górach i okolicach podgórskich. Owocuje od lipca do listopada. Pomimo rzadkości występowania gatunek został dopuszczony do obrotu handlowego w Polsce.
3. Jak wygląda grzyb siniak?
Jak wygląda piaskowiec modrzak? Jego trzon osiąga wysokość do 10 cm i grubość do 3 cm. Jest nieregularnie cylindryczny. U młodych grzybów w środku jest gąbczasty, u starszych staje się pusty i podzielony na komory. Rurki grzyba mogą być kremowe lub białe. Najpierw są przyrośnięte do trzonu, z czasem stają się wolne. Miąższ ma niewyraźny zapach i smak.
Kapelusz grzyba siniaka ma barwę kremową, słomkowożółtą lub siarkowożółtą z żółtozielonym odcieniem i średnicę nie większą niż 12 cm. Jego powierzchnia jest pokryta grubą włóknistą warstwą pilśni - przypomina zamsz. Początkowo kapelusz jest półkulisty, wypukły, rosnąc dalej staje się poduchowaty i raczej spłaszczony. Od spodu ma hymenofor rurkowaty - białawe albo żółtawe rurki z porami. Starsze owocniki blakną i stają się białawe.
Charakterystyczne dla tego gatunku jest to, że w miejscach zgniecenia (po dotknięciu czy uszkodzeniu) powierzchnia trzonu grzyba intensywnie sinieje, kapelusz pokrywa się ciemnoniebieskimi plamami, intensywnie i szybko sinieje również biały lub żółtawy miąższ, a i rurki natychmiast zmieniają kolor na błękitny.
Gatunkiem pokrewnym jest piaskowiec kasztanowaty (Gyroporus castaneus), który również jest jadalny i rzadki. Różni się jednak miąższem nie zmieniającym barwy i ciemniejszym kapeluszem oraz trzonem. Ze względu na pilśniową powierzchnię kapelusza, komorowaty trzon i przebarwienia pomylenie z innym gatunkiem jest bardzo mało prawdopodobne.
4. Czy piaskowiec modrzak jest jadalny?
Piaskowiec modrzak to grzyb jadalny. Używa się go do przyrządzania zup i sosów, a także do suszenia. Nadaje się różnych rodzajów dań. Traktuje się go tak, jak borowiki. Ususzony ma kolor niebieski. Traci go podczas obróbki cieplnej.
Zbierając i przetwarzając grzyby w kuchni zawsze należy zachować ostrożność. Pamiętajmy, że wskutek zatrucia roku setki osób umierają. O czym pamiętać?
Dzieci do trzeciego roku życia oraz osoby uczulone na grzyby nie powinni jeść ich w ogóle. Należy zbierać wyłącznie okazy zdrowe, kształtne, a także takie, co do których mamy absolutną pewność, że są jadalne. Aby doszło do nieszczęścia wystarczy jeden trujący grzyb, a nawet jego nóżka. Warto podkreślić, że ludowe metody oceniania grzybów bywają zawodne. Na grzybach trzeba się po prostu znać i mieć w tym zakresie doświadczenie.
Grzyb trujący nie zawsze jest gorzki, po posoleniu nie musi zżółknąć, srebrna łyżeczka podczas gotowania go nie musi sczernieć, a nadgryzienie okazu przez owady w lesie wcale nie oznacza, że jest jadalny. Świeże grzyby trzeba szybko przygotować i najlepiej od razu zjeść. Przyrządzonych nie powinno się przechowywać. Lepiej je ususzyć, zasolić, zamarynować albo zamrozić.
