Dieta niskobiałkowa – zasady, wskazania, produkty zabronione
Dieta niskobiałkowa to dieta lecznicza, która polega na ograniczaniu źródeł białka w codziennym menu. Oznacza to, że w jadłospisie powinna znajdować się minimalna ilość produktów, które je zawierają. Ten sposób żywienia znajduje zastosowanie w przypadku wielu schorzeń, między innymi niewydolności nerek i wątroby. Jakie produkty są zalecane, a jakie zabronione?
1. Co to jest dieta niskobiałkowa?
Dieta niskobiałkowa jest dietą leczniczą, polegającą na ograniczeniu białka do możliwie najniższego, tolerowanego przez organizm poziomu. Zapotrzebowanie energetyczne powinno być pokrywane przez produkty węglowodanowe, czasem także tłuszczowe.
Celem diety jest zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu produktów przemiany białkowej, które są toksyczne dla organizmu. Jest ona trudna, wymaga wielu wyrzeczeń, uwagi i znajomości zasad, niemniej to w wielu przypadkach jedyny sposób na poprawę stanu zdrowia.
2. Dieta niskobiałkowa - wskazania
Dieta niskobiałkowa, czyli sposób żywienia polegający na ograniczeniu spożywanego białka, a w skrajnych przypadkach jego całkowitej eliminacji, jest wskazana w przypadku:
- chorób nerek przebiegających z niewydolnością narządu (stąd jej inna nazwa: dieta nerkowa),
- niewydolności wątroby,
- schorzeń, w przebiegu których dochodzi do zakłócenia metabolizmu aminokwasów,
- chorób trzustki, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
- fenyloketonurii. To choroba metaboliczna, w przebiegu której dochodzi w organizmie do gromadzenia się fenyloalaniny oraz tyrozynemii. Jej przyczyną jest niedobór enzymu uczestniczącego w przemianie białka,
- innych chorób metabolicznych, które polegają na nieprawidłowym metabolizm aminokwasów.
Zdecydowanie nie zaleca się stosowania diety niskobiałkowej diety bez wskazań zdrowotnych.
3. Zasady diety niskobiałkowej
W diecie niskobiałkowej kluczowe jest ograniczanie produktów, które zawierają białko. U osób zdrowych jego zalecane dzienne spożycie wynosi około 1 g na kg masy ciała. W przypadku osób na diecie niskobiałkowej jego ilość zostaje zredukowana w stopniu zależnym od tolerancji białka przez organizm chorego.
Generalnie przyjmuje się, że ilość białka nie powinna przekraczać 40-50 g na dobę (tj. 0,6-0,7 g/kg masy ciała). Wyjątkiem jest zaawansowana niewydolność nerek lub wątroby. Wówczas ograniczenia są bardziej istotne: dzienna dawka nie powinna przekraczać 20-30 g na dobę.
Białko, które jest dostarczane wraz z dietą, musi być pełnowartościowe. Oznacza to, że jego źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, nabiał). Powinno ono stanowić 75% dostarczanego białka. Produkty białkowe należy spożywać wraz z produktami węglowodanowymi, a białko zwierzęce równomiernie rozłożyć pomiędzy trzy posiłki.
Jadłospis zgodny z zasadami diety niskobiałkowej powinien być skomponowany tak, by móc dostarczać optymalną ilość składników odżywczych, a i nie dopuścić do niedoborów pokarmowych. Dzienne zapotrzebowanie energetyczne dla osób z prawidłową masą ciała wynosi około 2400 kcal.
Zapotrzebowanie energetyczne organizmu powinno być pokrywane przez produkty węglowodanowe i tłuszczowe (choroby nerek) lub głównie przez węglowodanowe (niewydolność wątroby).
Główne źródło węglowodanów w diecie niskobiałkowej stanowią produkty zbożowe. Powinno się spożywać około 300 g węglowodanów na dobę.
Dobowa ilość tłuszczu (roślinnego, rybiego) nie powinna przekraczać 25 procent dobowego zapotrzebowania energetycznego. Należy również pamiętać o suplementacji wapnia, żelaza oraz witaminy D.
4. Produkty zalecane i zabronione w diecie niskobiałkowej
Potrawy na diecie niskobiałkowej powinny być przygotowywane poprzez gotowanie w wodzie i na parze, duszenie i pieczenie bez dodatku tłuszczu. Należy też wiedzieć, jakie produkty są zakazane, a które zalecane.
Na diecie niskobiałkowej należy ograniczać takie produkty jak:
- mleko i przetwory mleczne,
- jaja,
- mięso, wędliny, wyroby podrobowe, konserwy mięsne,
- ryby, ryby wędzone, konserwy rybne, pasty rybne,
- pieczywo z dodatkiem soli (np. razowe, graham, żytnie),
- warzywa kiszone, konserwowe oraz rośliny strączkowe,
- owoce niedojrzałe, suszone, marynowane,
- kakao, czekolada do picia,
- napoje alkoholowe,
- napoje gazowane,
- kawa,
- ostra papryka, chrzan, kostki bulionowe,
- ocet, musztarda,
- dania gotowe lub przygotowywane z półproduktów.
Produkty zalecane przy diecie niskobiałkowej, które powinny stanowić jej podstawę to:
- pieczywo niskobiałkowe lub bezbiałkowe (najlepiej czerstwe),
- niskosodowe, pszenne makarony niskobiałkowe,
- skrobia ziemniaczana i pszenna,
- warzywa surowe i gotowane (np. pomidory, dynia, marchew, szpinak, sałata, papryka, pietruszka, ziemniaki),
- owoce świeże i dojrzałe (np. jabłka, cytrusy, śliwki, morele, brzoskwinie, owoce jagodowe),
- kisiele i galaretki owocowe.
Znajomość zasad diety niskobiałkowej, a także przestrzeganie zaleceń zarówno jej, jak i specjalisty (lekarza czy dietetyka), pomaga uniknąć nagromadzenia produktów rozpadu białek, a także spowolnić lub zahamować postępowanie uszkodzeń nerek czy wątroby.
