Chorobą zwyrodnieniową stawów nazywa się postępujące uszkodzenia w obrębie tkanek stawowych. Staw składa się przede wszystkim z kości, chrząstek stawowych, torebek i więzadeł okołostaowych i mazi stawowej, czyli kleistej substancji, która umożliwia i ułatwia ruchy stawów. Jeśli dojdzie do zwyrodnienia, uszkodzeniu ulegają wszystkie wymienione elementy.
W obrębie chrząstki stawowej dochodzi do postępujących obrzęków i niszczenia jej struktury. Z czasem staje się ona cieńsza, zrogowaciała, a także traci elastyczność. W nasadach kości tworzą się torbiele oraz osteofity, czyli narośla powstające na granicy kości i chrząstki stawowej. Torebka i więzadła zaś stają się sztywniejsze i grubsze.
Choroba zwyrodnieniowa może mieć charakter pierwotny, a także wtórny. O pierwotnym zwyrodnieniu mówimy, kiedy dokładna przyczyna rozwoju choroby nie jest znana. Najczęściej choroba postępuje w takim przypadku na skutek wieku i jest naturalną konsekwencją starzenia ("zużywania się") organizmu.
Wtórna choroba zwyrodnieniowa stawów powstaje natomiast najczęściej na skutek miejscowych uszkodzeń stawów i wynikających z nich nieprawidłowości w budowie. Na wtórne zwyrodnienie ma także wpływ postępowanie innych chorób w obrębie organizmu.
Do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów przyczynia się nie tylko wiek, ale także nadwaga i otyłość, ponieważ na ich skutek stawy są obciążone i muszą wykonywać większą pracę. Wpływ na wystąpienie choroby mają także zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne (głównie cukrzyca, nadczynność przytarczyc i niedoczynność tarczycy), ale również towarzyszące choroby stawów, takie jak martwica, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów, etc.
Na rozwój choroby zwyrodnieniowej wpływ ma także płeć - kobiety chorują częściej niż mężczyźni.
Podstawowym objawem choroby zwyrodnieniowej stawów jest odczuwanie bólu - początkowo pojawia się on tylko podczas ruchów, a w zaawansowanej postaci choroby także w spoczynku. Oprócz bólu może wystąpić także znaczne ograniczenie ruchomości, poczucie sztywności kończyn. Ból lokalizuje się z reguły w miejscu, w którym rozwija się zwyrodnienie, choć może czasem promieniować do innych części ciała.
Jeśli pojawią się charakterystyczne objawy zwyrodnienia, warto wykonać badanie RTG stawy objętego zwyrodnieniem, aby potwierdzić diagnozę. Leczenie polega głównie na hamowaniu rozwoju choroby i łagodzeniu objawów. Można stosować leczenie farmakologiczne, wtedy stosuje się przede wszystkim tabletki i maści przeciwbólowe i przeciwzapalne. Oprócz tego bardzo pomocna okazuje się także fizjoterapia i masaż. Jeśli chory ma trudności z poruszaniem się, warto skorzystać z wsparcia w postaci sprzętu ortopedycznego.
