Żywność funkcjonalna - artykuły spożywcze w twojej domowej apteczce
W ostatnich latach można zauważyć, że coraz więcej ludzi zwraca uwagę na swój styl życia. Coraz bardziej docenianym elementem naszego zdrowia wydaje się to, jak się odżywiamy. Rosnąca świadomość społeczeństwa dotycząca wpływu sposobu żywienia na zdrowie powoduje większe zainteresowanie produktami spożywczymi o wysokich walorach odżywczych, a tym samym wzrasta na nie popyt. Wychodząc naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom konsumentów, producenci żywności wprowadzają na rynek artykuły spożywcze charakteryzujące się mnogimi właściwościami prozdrowotnymi.
W kategoriach takiej żywności mieści się pojęcie żywności funkcjonalnej.
1. Definicja żywności funkcjonalnej
Co dokładnie kryje się pod określeniem żywności funkcjonalnej?
W ramach europejskiego projektu naukowego „Nauka o Żywności Funkcjonalnej w Europie” (ang. Functional Food Science in Europe ‒ FUFOSE) sformułowano jej definicję, która brzmi: Żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu ponad efekt odżywczy, który to wpływ polega na poprawie: stanu zdrowia, samopoczucia i/lub zmniejszaniu ryzyka chorób. Żywność ta musi przypominać postacią żywność konwencjonalną i wykazywać korzystne oddziaływanie w ilościach, które oczekuje się, że będą normalnie spożywane z dietą ‒ nie są to tabletki, ani kapsułki, ale część składowa prawidłowej diety.
Rozpatrując powyższą definicję, możemy stwierdzić, iż żywność ta:
- poza dostarczeniem niezbędnych składników odżywczych do prawidłowego funkcjonowania organizmu musi wpływać na poprawę zdrowia przez np. zmniejszanie ryzyka powstawania wybranych chorób,
- musi być elementem powszechnie stosowanej diety,
- nie może przyjmować formy tabletek ani kapsułek,
- wykazywać efekt zdrowotny w ilościach, jakie powszechnie spożywamy,
- charakteryzuje się działaniem udowodnionym naukowo.
2. Klasyfikacja żywności funkcjonalnej
Ze względu na to, że żywność funkcjonalna obejmuje swoją definicją szeroki asortyment artykułów żywnościowych, można dokonać jej podziału ze względu na:
1. specyficzną grupę odbiorców:
- niemowlęta,
- kobiety ciężarne i karmiące,
- osoby starsze,
- sportowcy,
- osoby cierpiące na nadwagę i otyłość,
- osoby zmagające się z różnymi chorobami (np. choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie, cukrzyca);
- określone właściwości żywieniowe:
- żywność niskokaloryczna,
- żywność wysokobiałkowa,
- żywność wysokobłonnikowa,
- żywność o zmodyfikowanym składzie kwasów tłuszczowych,
- żywność o ograniczonej zawartości sodu,
- żywność o obniżonej zawartości cholesterolu.
3. Otrzymywanie żywności funkcjonalnej
Możemy zadać sobie pytanie: w jaki sposób powstaje taka żywność?
Otóż żywność funkcjonalną możemy otrzymać poprzez:
- wzbogacenie istniejących produktów w związki wykazujące działanie prozdrowotne,
- zmniejszenie ilości lub całkowite wyeliminowanie substancji wywierających niekorzystne działanie na organizm człowieka,
- odpowiednią obróbkę technologiczną produktu, wpływającą na zwiększenie przyswajalności zawartych w nim składników odżywczych,
- odpowiednie zestawienie składników pokarmowych o wysokich właściwościach żywieniowych w danym produkcie.
Skład żywności funkcjonalnej i korzyści zdrowotne z niego wynikające
W skład żywności funkcjonalnej wchodzą między innymi takie związki i substancje, jak:
- pre- i probiotyki – zapobiegają zaparciom, regulują działanie układu odpornościowego, obniżają poziom cholesterolu, zapobiegają powstawaniu nowotworów układu pokarmowego, zwiększają wchłanianie wapnia;
- błonnik pokarmowy – obniża poziom cholesterolu we krwi, przeciwdziała zaparciom, zmniejsza odpowiedź glikemiczną;
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 – wykazują działanie hipotensyjne (obniżają ciśnienie krwi), przeciwzapalne (wzmacniają układ odpornościowy), obniżają stężenie triglicerydów i cholesterolu;
- cholina i lecytyna – obniżają poziom cholesterolu we krwi, ułatwiają trawienie tłuszczów, poprawiają pamięć;
- witaminy antyoksydacyjne (A, C, E) – niszczą wolne rodniki, zapobiegają szkodliwemu utlenianiu cholesterolu, poprawiają wygląd skóry, stymulują układ immunologiczny;
- związki fitochemiczne (polifenole, karotenoidy, stanole i sterole) – przeciwdziałają powstawaniu nowotworów, obniżają poziom cholesterolu, poprawiają funkcjonowanie układu odpornościowego, obniżają ciśnienie krwi;
- poliole – ograniczają rozwój próchnicy, zmniejszają poziom cukru we krwi;
- aminokwasy – są elementem budulcowym tkanek, wspomagają pracę układu odpornościowego, regulują procesy metaboliczne.
Asortyment żywności funkcjonalnej jest bardzo szeroki i obfituje w wiele związków bioaktywnych o prozdrowotnych właściwościach. Skierowany jest do różnych grup odbiorców, ze względu na stan zdrowia, wiek czy rodzaj uprawianego sportu.
Wprowadzenie produktów funkcjonalnych do całodziennej diety z pewnością przyniesie wiele korzyści zdrowotnych, zarówno na poziomie profilaktyki, jak i leczenia chorób już występujących.