Herbata - historia, właściwości, rodzaje

Herbata to napój znany na całym świecie. Ludzie uwielbiają ją i piją do wszystkich posiłków i między nimi. Wielu z nas nie wyobraża sobie życia bez tego napoju i każdy ma swój ulubiony rodzaj herbaty. Herbata czarna, czerwona, zielona, owocowa – każdy rodzaj ma wyjątkowy smak, aromat, a także właściwości. Niewielu z nas bowiem wie, że herbata poza niezwykłymi walorami smakowymi i aromatycznymi ma także właściwości lecznicze, z których najważniejsze to: pokonywanie zaparć, rozjaśnienie wzroku, oczyszczanie organizmu czy poprawianie zdolności pamięciowych.

1. Historia herbaty

Herbata jest znanym od pięciu tysięcy lat na całym świecie naparem, przygotowywanym z pąków i liści pąków rośliny Camellia sinensis, bądź jej odmiany. Od tego czasu powstało wiele sposobów obróbki liści oraz samego przyrządzania tego napoju. Powstała w wielu różnych krajach kultura herbaciana obejmuje nie tylko sam sposób parzenia, lecz także etykietę z tym związaną, religię, filozofię, poezję i muzykę, a nawet ceramikę dedykowaną tylko herbacie.

Praca botaników na przestrzeni lat skutkowała powstaniem nowych odmian krzewu herbacianego, dzięki czemu w chwili obecnej znane są dwadzieścia trzy gatunki herbaty w 380 różnych odmianach.

Krzew herbaciany wywodzi się z Azji Południowej, a dokładniej z regionu obejmującego Północne Indie, Południowe Chiny i Birmę. Jako pierwsi zalety spożywania herbaty zauważyli oraz docenili Chińczycy i właśnie oni mogą pochwalić się najbogatszą i najstarszą kulturą z nią związaną. Do Europu dotarła w pierwszej połowie szesnastego wieku, do Polski w pierwszej połowie siedemnastego wieku.

Zobacz film: "Właściwości herbaty z dzikiej róży"

2. Właściwości herbaty

Herbata pobudza dzięki teinie, która w przeciwieństwie do kofeiny nie ma negatywnego działania na serce i układ krążenia. W tej roślinie znajdują się także teofilina i teobromina, które pobudzają i działają moczopędnie oraz sole mineralne, zasady purynowe, witamina K i B2, garbniki i olejek eteryczny.

Szczególne znaczenie mają flawonoidy, które obniżają poziom cholesterolu we krwi, neutralizują wolne rodniki i mają działanie przeciwnowotworowe.

Aby pojawiły się w filiżance, należy zaparzać herbatę przynajmniej 2 minuty. Parzenie jest bowiem niezwykle ważnym elementem picia herbaty i pozwala wykorzystać różne właściwości tego napoju. Jeśli zaparzamy herbatę krócej niż trzy minuty, wtedy będzie miała ona działanie pobudzające, jeśli natomiast dłużej niż pięć minut – przyniesie ukojenie. Herbata parzona kilkanaście minut może podrażnić żołądek, ale jednocześnie dobrze działa na błonę śluzową jelit podczas biegunki.

Ogólne właściwości herbaty zostały wykorzystane także w produkcji kosmetyków, które mają działanie antyoksydacyjne, łagodzące, przeciwzapalne, chroniące też przed promieniami UV (dzięki temu spowalnia starzenie się skóry), wzmacniające, odchudzające i oczyszczające.

Herbata znalazła też zastosowanie w preparatach do higieny intymnej, a to dzięki działaniu przeciwzapalnemu, antybakteryjnemu i neutralizacji zapachów.

3. Rodzeje herbat

Wyróżniamy herbatę czarną, czerwoną, zieloną, turkusową, żółtą i białą. Nazwą tą określa się także inne ziołowe i owocowe napary, takie jak yerba mate i rooibos, które jednk botanicznie nie są spokrewnione z herbatą, nazwa herbata jest używana w tym przypadku potocznie.

Poniżej przedstawiamy kilka najpopularniejszych rodzajów herbat:

3.1. Herbata czarna

Powszechnie znana, jedna z najpopularniejszych herbat. Ma działanie ściągające, bakteriobójcze i pobudzające. Pomaga zapobiegać próchnicy, ze względu na fluor, który w sobie zawiera. Oprócz tego, posiada inne cenne składniki:

• sód,
• wapń,
• potas,
• fosfor,
• witaminę C,
• witaminę PP,
• witaminę K,
• witaminy z grupy B.

Aby spożywanie czarnej herbaty przyniosło pożądane efekty, nie możemy jej długo parzyć ani pić zbyt często, ponieważ zawiera największą ze wszystkich rodzajów herbat ilość teiny. Optymalnie jest pić 2 lub 3 filiżanki na dzień.

Do czarnej herbaty bardzo często dodajemy plasterek cytryny, jednak warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach może być to szkodliwe. Przede wszystkim stanie się tak, jeżeli dodamy cytryny do herbaty tuż po zalaniu. Listki herbaty zawierają aluminium - nieszkodliwe, gdyż występuje w trudno przyswajalnej postaci, jednak podczas zaparzania metal ten w małych ilościach przechodzi do napoju, kumulując się w fusach.

Sytuacja zmienia się jednak, gdy do gorącej herbaty podczas parzenia dodamy cytrynę. Aluminium w połączeniu z kwasem tworzy przyswajalny cytrynian glinu, co może być szkodliwe dla orgaznizmu - badacze przypuszczają, że może odkładać się w mózgu, oraz przyczynić się do powstawania choroby Alzheimera, choć nie jest to jeszcze naukowo udowodnione. Jednak zakładając, że tezy te są prawdziwe, warto dodawać plasterek cytryny do herbaty bez fusów, oraz gdy już wystygnie.

Osobom, które nie wyobrażają sobie dnia bez paru gorących filiżanek herbaty, warto zaproponować zamianę czarnej na czerwoną lub zieloną, które są dużo zdrowsze.

Szczególną popularnością w naszym kraju cieszą się takieodmiany czarnej herbaty jak: darjeeling, earl grey z dodatkiem bergamotki, English breakfast.

3.2. Herbata zielona

Zielona herbata to jeden z najpopularniejszych rodzajów herbaty. Zaleca ją wielu lekarzy, dietetyków i kosmetologów. Jak przekazują źródła, zieloną herbatę wykorzystywano w Chinach już 4000 lat temu, a jako lekarstwo wykorzystywano ją także w Japonii, Indiach i Tajlandii.

Istnieje kilkanaście rodzajów zielonej herbaty, a dwie podstawowe odmiany pochodzą z Chin i Japonii. Mniej popularne gatunki to odmiana cejlońska i Kahwa (pochodząca z Kaszmiru).

Zielona herbata powinna być zaparzana w temperaturze od 80°C do 90°C. Optymalny czas zaparzania waha się od 2 do 3 min. Najniższa temperatura zaparzania nie powinna przekraczać 60°C, a najkrótszy czas parzenia nie powinien trwać mniej niż 30 sekund.

Liście najlepszej jakości są o wiele wydajniejsze i można je zaparzać 2-3-krotnie. Niektórzy twierdzą także, że zielona herbata zaparzona pierwszy raz w temperaturze 90°C powinna być wylana, a pić powinno się dopiero drugi napar, bo jest on oczyszczony z toksyn i pozwala wydobyć wszystkie lecznicze właściwości herbaty, do których należą:

• zapobieganie i hamowanie rozwoju wielu nowotworów;
• działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe;
• obniżanie poziomu cholesterolu i zapobieganie zawałowi serca;
• obniżanie ciśnienia tętniczego;
• działanie antystresowe i przeciwwrzodowe;
• zapobieganie nadkwaśności żołądka;
• zapobieganie hamowanie rozwoju próchnicy;
• działanie antyokscydacyjne;
• łagodzenie zapalenia spojówek (poprzez nakładanie na oczy okładu z ostudzonej zielonej herbaty).

3.3. Herbata czerwona

Nie tylko zielona herbata ma właściwości lecznicze. Posiadają je także inne odmiany tego trunku, szczególnie czerwona herbata, która posiada wiele witamin i składników mineralnych. Chińska czerwona herbata ma ziemisty smak i zapach. Słodzenie tej herbaty neutralizuje większość jej walorów leczniczych, do których należą:

• walka z nadwagą – czerwona herbata wspomaga metabolizm i ułatwia wypróżnianie;
• wspomaganie pracy wątroby, dzięki czemu możliwe jest szybsze trawienie alkoholu;
• działanie moczopędne – zaleca się ją osobom z problemami nerkowymi;
• obniżanie poziomu cholesterolu;
• zapobieganie zmianom miażdżycowym;
• obniżanie ciśnienia;
• poprawa krążenia obwodowego i mózgowego, dzięki czemu poprawia się jakość myślenia i ułatwiona jest koncentracja;
• poprawa pamięci;
• poprawa nastroju i zwalczanie lekkiej depresji;
• ogólne wzmocnienie organizmu.

3.4. Herbata yerba mate

Jeśli chodzi o lecznicze właściwości herbaty yerba mate, to należą do ich:

• wzmacnianie odporności organizmu i poprawa wzroku dzięki zawartej w herbacie witaminie A;
• utrzymywanie właściwego stanu nerwowego – witamina B1;
• wzmocnienie włosów i zapobieganie zapaleniom oczu dzięki zawartej w napoju witaminie B2;
• wzmocnienie zębów i przyrost liczby czerwonych krwinek – witamina C;
• wzmocnienie kości i zębów – duże ilości wapna znajdujące się w herbacie;
• utrzymywanie sprawności systemu nerwowego i wydolności organizmu – wysoka zawartość fosforu;
• utrzymywanie sprawności fizycznej – obecność żelaza.

Aby wykorzystać wszystkie lecznicze właściwości herbaty, należy ją zaparzać i przechowywać w odpowiedni sposób, dbać o jakość wody, z której jest przyrządzana i podawać w odpowiednich naczyniach.