Kartacz – przepis, wartości odżywcze i kalorie
Kartacz, znany również jako cepelin, to spora pyza ziemniaczana o owalnym kształcie. Przygotowuje się ją z niewyszukanych składników. Choć tradycyjne klopsy ziemniaczane są wypełnione mięsem, jego smakiem mogą się cieszyć także wegetarianie. W roli nadzienia doskonale odnajdują się bowiem grzyby i kapusta. Czy cepeliny są kaloryczne? Jakie mają wartości odżywcze?
1. Co to jest kartacz?
Kartacz, znany także jako cepelin, to rodzaj dużej, owalnej i nadziewanej pyzy ziemniaczanej o szarej barwie. To litewskie danie narodowe i polska potrawa regionalna, popularna zwłaszcza na północnym wschodzie kraju.
Ciasto na kartacze przygotowuje się z tartych surowych ziemniaków, ziemniaków ugotowanych oraz mąki ziemniaczanej. Najpopularniejsze są kartacze z mięsem, ale nadzienie mogą stanowić także grzyby, kapusta, kapusta kiszona lub twaróg. Cepeliny gotuje się w wodzie i podaje na gorąco, zwykle z posiekaną i zeszkloną cebulą lub skwarkami z boczku.
2. Przepis na kartacze
Aby przygotować tradycyjne kartacze z mięsem, oprócz przepisu niezbędne są takie produkty jak:
- 0,7 kg surowych ziemniaków,
- 0,7 kilograma ziemniaków ugotowanych,
- 1 szklanka mąki ziemniaczanej,
- 1,5 łyżeczki soli.
Na farsz do kartaczy z mięsem potrzebny jest:
- 0,4 kilograma mięsa (np. łopatka wieprzowa),
- cebula,
- sól, pieprz, majeranek,
- olej.
Surowe ziemniaki zetrzyj na drobnych oczkach tarki i odciśnij nadmiar soku (zachowaj go, odstaw na kilka minut, aż na dnie naczynia zbierze się skrobia). Ugotowane, wystudzone ziemniaki przeciśnij przez praskę. W misce połącz ziemniaki surowe i gotowane, dodaj skrobię z surowych ziemniaków, a także mąkę ziemniaczaną i sól. Zagnieć ciasto.
Jak zrobić farsz do kartaczy? To proste. Mięso ugotuj i zmiel, wykorzystując maszynkę do mięsa. Na patelni przesmaż pokrojoną w kostkę cebulę, dodaj ją do mięsa. Wsyp przyprawy.
Jak zrobić kartacze z mięsem? Z przygotowanego ciasta uformuj dość gruby wałek, pokrój go na około 5-centymetrowe kawałki. Z każdego uformuj placek, nałóż farsz i sklej boki. W dłoniach, rolując delikatnie, nadaj mu kształt kartacza. Kluski gotuj w posolonej wodzie przez około 15 minut. Kartacze podaje się na gorąco. W tradycyjnym przepisie zaleca się polać je przesmażoną cebulką lub skwarkami z boczku.
3. Wartości odżywcze kartaczy
Potrawa w swojej tradycyjnej formie jest źródłem głównie węglowodanów, ale i nie brak w niej tłuszczu. Ich źródłem są składniki: ziemniaki, mięso wieprzowe, cebula i olej.
Ziemniaki są bogatym źródłem węglowodanów, błonnika i skrobi. Zawierają także niepełnowartościowe białko i śladowe ilości tłuszczu. Dostarczają stosunkowo dużych ilości witamin: B1, PP, B5, B6, C i składników mineralnych: potasu, magnezu, fosforu, żelaza, miedzi, manganu i cynku.
Mięso wieprzowe jest bogate w białko, witaminy (witaminy z grupy B: witamina B1, witamina B6, witamina B12, a także witamina A oraz witamina E) oraz sole mineralne (sód, potas, żelazo oraz cynk). Ilość cholesterolu w wieprzowinie, której tak bardzo obawiają się konsumenci, jest prawie taka sama jak w drobiu.
Cebula zawiera nie tylko olejki lotne (m.in. dwusiarczek alilo-propylowy o charakterystycznym zapachu), związki alkilowe, kwercetynę i enzymy, ale i minerały (krzem, siarka, cynk, sód, wapń, potas i fosfor) i witaminy (C, B1, B2, E, K, PP oraz prowitamina A). Co interesujące cebula, bez względu na sposób przyrządzenia, pozostaje pełnowartościowa i nie traci swoich właściwości odżywczych.
4. Kaloryczność ceppelinów)
Jak można się domyślać, kartacze nie są ani specjalnie lekkostrawne, ani dietetyczne. Przyjmuje się, że jeden cepelin ma od 115 do 160 kcal, co zależy od jego składników (np. mięsa) i dodatków (olej użyty do smażenia czy skwarki, którymi polewa się tradycyjne, domowe kartacze).
Ziemniaki w 100 gramach, dostarczają około 80 kalorii (kcal), z czego większość pochodzi z węglowodanów (skrobi). Kaloryczność wieprzowiny zależy od rodzaju mięsa. Najmniej kaloryczna jest szynka, która zawiera 118 kcal w 100 g produktu. Surowa łopatka wieprzowa w 100 gramach posiada wartość energetyczną 220 kcal. Płaska łyżka (10 g) oleju rzepakowego ma 88 kcal. Porcja 100 g skwarek dostarcza zaś ponad 550 kcal.
Kaloryczność dania można obniżyć, odpowiednio modyfikując przepis:
- do zmielonego mięsa można dodać cebulę nie przesmażoną, a surową,
- wybierać chude mięso wieprzowe lub zamiast niego użyć mięsa z indyka. Nadzienie mięsne można zamienić na grzyby czy kapustę. Wówczas jego smakiem mogą się cieszyć także osoby, które nie jedzą mięsa (dieta wegetariańska),
- zamiast cebuli czy skwarek do polania kartaczy można użyć lekkiego sosu, na przykład grzybowego czy pieczarkowego,
- do smażenia cebuli użyć minimalnej ilości oleju.
Kartacze to smaczne i sycące danie, jednak nie należy sięgać po nie zbyt często. Warto też spożywać je w umiarkowanych ilościach.