Endywia – wygląd, uprawa, właściwości i zastosowanie
Endywia jest cykorią, która przypomina sałatę. To roślina liściasta należąca do rodziny astrowatych wywodząca się z wybrzeża Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Jej właściwości i wartości odżywcze były znane już w starożytności. Zdecydowanie warto ją jeść. Okazuje się bowiem, że jest nie tylko smaczna, ale i zdrowa.
1. Co to jest endywia?
Endywia, cykoria endywia (Cichorium endivia L.) to gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej, który należy do rodziny astrowatych. Pochodzi z wybrzeży Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Znano ją już w starożytności. W Europie uprawia sią ją od XVI wieku. W Polsce właściwości i wartości odżywcze nie są jeszcze dostatecznie doceniane.
Endywię kupuje się tak, jak sałatę, czyli w główkach. Można ją nabyć w niektórych większych bądź dobrze zaopatrzonych sklepach, supermarketach i bazarach. Kosztuje zwykle około 5 zł. Przy wyborze należy zwrócić uwagę na barwę liści. Te powinny być zielone, zdecydowanie nieodbarwione.
Warzywo można przechowywać w lodówce do kilku dni. Przed spożyciem trzeba je opłukać pod bieżącą wodą i odrzucić żółte liście. Następnie osuszyć i podawać całe liście lub pokrojone w paski.
2. Jak wygląda cukinia endywia?
Znane są dwie odmiany endywii. To:
- endywia eskariola (Cichorium endivia L. var. latifolium Lam.) o liściach gładkich.
- endywia kędzierzawa (Cichorium endivia L. var. crispum Lam.) o karbowanych, postrzępionych liściach.
Roślina osiąga wysokość od 0,5 do 1,5 m. Nie tworzy główek, lecz szerokie rozety liściowe, przypominające sałatę liściową. Stąd często mówi się na nią także sałata endywia. Nazywa się także sałatą fryzowaną zieloną.
Łodyga endywii jest zwykle naga, zawiera sok mleczny. Na jej szczycie, w kątach górnych liści, umieszczone są koszyczki kwiatowe. Dolne liście rośliny są podłużne i pierzaste, zaś górne jajowate i siedzące.
3. Uprawa endywii
Uprawa endywii jest możliwa na glebach średnio zwięzłych bądź lekkich. Bardzo ważne jest jej odpowiednie nawadnianie, odchwaszczanie i spulchnianie. Uprawia się ją w Europie, Ameryce Północnej, Azji Środkowej oraz Afryce.
Siew cykorii następuje na przełomie lutego i marca pod osłonami lub w czerwcu bądź lipcu na rozsadniku. Zbiór zwykle przypada na maj – czerwiec lub wrzesień - październik. Aby pozbawić warzywo gorzkiego smaku i podnieść jego walory smakowe, bieli się je.
Na czym polega bielenie endywii? Zabieg polega na odbarwieniu nadziemnych części roślin (liści, ogonków liściowych, pędów) poprzez ograniczenie dochodzącego do nich światła. Liście rośliny są spinane za pomocą gumki lub sznurka, tak by słońce nie docierało do ich wewnętrza.
Powoduje to utratę chlorofilu. Bieli się także seler naciowy, koper włoski, pory i szparagi.
4. Właściwości zdrowotne endywii
Endywia jest warzywem bardzo niskokalorycznym - 100 g dostarcza tylko 17 kcal. Ma niski indeks glikemiczny (IG). Z tego powodu jest polecana jest osobom, które chcą pozbyć się zbędnych kilogramów.
Ponadto roślina jest zasobna w witaminy A, B1, B2 i B6, C i E oraz minerały, takie jak fosfor, potas, sód, wapń, żelazo, magnez, cynk, miedź, selen, a także błonnik i przeciwutleniacze, takie jak związki fenolowe oraz inulinę i intybinę.
Zawiera więcej związków mineralnych i witamin niż sałata. Jest dobrym źródłem folianów, które są szczególnie korzystne dla kobiet w ciąży.
Cykoria endywia jest bardzo zdrowa, ponieważ:
- wspomaga trawienie, łagodzi zaparcia,
- obniża ciśnienie krwi,
- obniża stężenia cholesterolu LDL, przez co zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy czy udaru mózgu,
- pomaga utrzymać odpowiedni poziomu glukozy we krwi, przez co zapobiega rozwojowi cukrzycy, zespołu metabolicznego,
- korzystnie wpływa na wzrok,
- wspiera odporność organizmu,
- ma korzystny wpływ na skórę,
- korzystnie wpływa na układ nerwowy,
- łagodzi zaburzenia wątrobowe,
- pobudza apetyt dzięki zawartości inuliny oraz substancji gorzkiej – intybiny.
5. Co zrobić z endywii?
Endywia jest warzywem, którego liście używane są w charakterze sałaty. Przyrządza się z niej sałatki i sałaty. Ponieważ ma pikantny, gorzkawy smak, dobrze smakuje z innymi rodzajami sałat, a także ostrymi serami, orzechami i pikantnymi sosami. Można do niej dodawać jajko na twardo, smażony ser kozi, kawałki tuńczyka czy kurczaka.
Liście cykorii można również gotować, gotować na parze i smażyć. Dodaje się ją także do zup, gulaszów oraz dań warzywnych. Można ją też jeść na kanapkach.
