Szary sos polski – przepis, wartości odżywcze i kalorie
Szary sos polski przygotowuje się z zasmażki na bazie masła i mąki, którą łączy się z wywarem mięsnym, warzywnym bądź rybnym. Doprawia się go winem lub sokiem z cytryny, a jego smak wzbogaca rodzynkami, migdałami, startą cebulą, karmelem, śmietaną lub okruchami piernika. Do czego go serwować? Jakie są jego wartości odżywcze?
1. Co to jest szary sos polski?
Szary sos polski to tradycyjny staropolski sos o ciekawym smaku. Przygotowuje się go z zasmażki zrobionej z mąki i masła, a także wywaru (z warzyw, mięsa lub ryby).
Do szarego sosu dodaje się także:
Doprawia się go winem lub sokiem z cytryny. Tradycyjny wielkopolski szary sos polski zakwaszano octem i słodzono karmelem. Sos szary, mimo mało zachęcającej nazwy, jest słodko-kwaśno-korzenny, aromatyczny i bardzo smaczny.
Sos szary przygotowywany na bazie wywaru rybnego podaje się do ryb. Gdy ma być serwowany z mięsem, przyrządza się go na wywarze mięsnym. Popularne w Polsce dania podawane w jego towarzystwie to ozór w szarym sosie i karp w szarym sosie.
2. Jak zrobić szary sos?
Aby przygotować szary sos polski, potrzebne są takie składniki jak:
- 2 łyżki masła,
- 2 łyżki mąki,
- 500 ml wywaru mięsnego (rybnego, wołowego, drobiowego bądź wieprzowego),
- 100 ml wina czerwonego wytrawnego,
- 2 łyżki soku z cytryny,
- garść migdałów,
- garść rodzynek,
- opcjonalnie około 50 g pierników (bez polewy),
- cukier,
- sól.
Zrób zasmażkę: mąkę podsmaż na patelni, aż się lekko zrumieni. Dodaj masło i wymieszaj. Następnie wlej wino oraz zimny wywar (zostaw małą ilość). Jeśli sos ma być przygotowany z piernikami, dorzuć je w tym momencie. Wówczas sos gotuj kilka minut dotąd, aż pierniki się rozgotują. Sos przetrzyj przez sito lub zmiksuj blenderem, aby tworzył gładką masę.
Na patelni z cukru zrób karmel, dodaj do niego trochę wywaru i przelej do sosu. Dodaj sparzone, obrane i pokrojone migdały oraz opłukane rodzynki, a także sok z cytryny i sól. Sos podgrzej ciągle mieszając.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
3. Kalorie i wartości odżywcze sosu szarego
Tradycyjny szary sos polski, nawet przyrządzony na wywarze warzywnym, nie jest pozycją dietetyczną, choć odżywczą. Przygotowany na zasmażce z mąki i masła, z dodatkiem cukru, migdałów i rodzynek czy piernika, stanowi źródło sporej ilości węglowodanów i tłuszczu, ale i kalorii.
Jeszcze wyższą wartość energetyczną mają sosy, do przygotowania których użyto wywaru mięsnego (drobiowego, wołowego, wieprzowego) lub rybnego.
Za kaloryczność sosu szarego odpowiada głównie zasmażka, do przygotowania której wykorzystywane jest masło i pszenna mąka jasna. Ta w procesie produkcji traci wiele cennych właściwości.
Najbardziej popularna jest mąka pszenna typ 450 (tzw. mąka tortowa), która ma najmniej minerałów i witamin, a także mąka pszenna typ 650 (im wyższy numer typu, tym zdrowsza mąka). W jasnych mąkach jest bardzo dużo węglowodanów (77 %) i glutenu, a także błonnik, wapń i żelazo. Porcja 100 g mąki pszennej dostarcza 364 kcal.
Masło w porcji 100 g dostarcza 735 kcal, a także:
- witaminę A,
- 0,751 mg retinolu
- 0,380 mg β-karotenu,
- witaminę D,
- witaminę E.
To źródło dużej ilości cholesterolu (od 220 do 250 mg). Sporo zależy od zawartości tłuszczu w produkcie.
Warto pamiętać, że wyróżnia się 4 typy produktów zawierających tłuszcze mleczne bez domieszek tłuszczów roślinnych. To:
- masło, czyli produkt o zawartości tłuszczu mlecznego 80-90%,
- masło o zawartości trzy czwarte tłuszczu (60%-62% tłuszczu),
- masło półtłuste (39%-41% tłuszczu),
- tłuszcz mleczny do smarowania X%. Produkt o zawartości tłuszczu poniżej 80% i powyżej 62%, poniżej 60% i powyżej 41% lub poniżej 39%.
Szary sos polski dostarcza nie tylko kalorii, cukrów i tłuszczu, ale i wielu witamin oraz minerałów. To głównie zasługa migdałów i rodzynek. Migdały to nasiona migdałowca, a nie orzechy. Mają sporo:
- witaminy B2 (1,138 mg/100 g),
- witaminy E (25,63/100 g),
- błonnika (12,5 g/100g).
Nie brakuje w nich także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) i pierwiastków mineralnych (zwłaszcza potasu).
Rodzynki, czyli suszone winogrona, posiadają liczne właściwości lecznicze i wartości odżywcze. Zawierają:
Duża zawartość błonnika w rodzynkach pomaga z przy zaparciach, zaś magnez i witaminy z grupy B (witamina B1, witamina B2, witamina B3, witamina B6) pomagają w utrzymaniu koncentracji. Znajdują się w nich także witamina C oraz witamina E, które zwalczają wolne rodniki.