Burak ćwikłowy – wygląd, właściwości i walory zdrowotne

Burak ćwikłowy jest warzywem cenionym zarówno ze względu na smak i właściwości odżywcze, jak i walory zdrowotne oraz lecznicze. Pochodzi z Bliskiego Wschodu. Niegdyś uważany za roślinę dziką, dziś jest powszechnie uprawiany i wykorzystywany zarówno w kuchni, jak i medycynie naturalnej. Jakie właściwości i walory prozdrowotne ma czerwony burak?

1. Co to jest burak ćwikłowy?

Burak ćwikłowy jest popularnym, jadalnym warzywem, które było uprawiane już w starożytności. To podgatunek buraka zwyczajnego (Beta vulgaris L. subsp. vulgaris), które ma charakterystyczny wygląd: czerwonawe liście oraz zwykle czerwony, ale także biały lub żółty korzeń spichrzowy. Jego kształt jest cechą odmianową.

W obrębie buraków korzeniowych wyróżnia się nie tylko buraki ćwikłowe, ale również buraki cukrowe, których korzeń zawiera około 20% cukru oraz buraki pastewne, uprawiane na paszę. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od buraka dzikiego. Ten rośnie na Bliskim Wschodzie.

2. Właściwości buraka ćwikłowego

Korzeń buraka ćwikłowego jest zasobny w witaminy i minerały, takie jak:

Zobacz film: "Jak rozpoznać warzywa i owoce dobrej jakości?"

• witamina A,
• witaminy z grupy B: tiamina (B1), ryboflawina (B2), niacyna (B3), kwas foliowy (B9),
• witamina C,
• witamina E,
• witamina K,
• magnez,
• fosfor,
• wapń,
• potas,
• sód,
• żelazo,
• cynk.

W korzeniach buraka ćwikłowego znajdują się betacyjany, dzięki którym burak ma czerwono-fioletowy kolor (obecne w burakach barwniki należą do bardzo silnych przeciwutleniaczy), a także pektyny, białko, cukry i błonnik. Co interesujące, młode liście zawierają więcej białka i soli mineralnych niż korzenie.

3. Walory zdrowotne czerwonych buraków

Walory prozdrowotne buraków cukrowych są imponujące, ponieważ warzywa te:

• pomagają normować poziom cholesterolu,
• obniżają ciśnienie krwi,
• obniżają poziom cholesterolu, przeciwdziałają miażdżycy,
• przeciwdziałają zwapnieniom naczyń krwionośnych, regulują krzepnięcie krwi, wzmacniają układ krwionośny, zapobiegają anemii,
• mają działanie odkwaszające organizm, sprzyjają detoksykacji organizmu, wzmacniają odporność organizmu,
• wpływają na prawidłowy rozwój płodu,
• pomagają usunąć z krwiobiegu homocysteinę, której wysoki poziom może prowadzić do chorób serca,
• wspomagają organizm po chemioterapii, a także przy niedokrwistości,
• poprawiają nastrój, działają uspokajająco oraz wyciszająco,
• mają działanie wykrztuśne, pomagają podczas kaszlu,
• przyspieszają regenerację skóry oraz sprawiają, że ta wolniej się starzeje,
• łagodzą dolegliwości związane z menopauzą, między innymi uderzenia gorąca i nawracające migreny, zmniejszają ryzyko zachorowania na osteoporozę,
• mają dobroczynny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego, w tym na pracę jelit i żołądka, pomagają na zgagę, przywracają równowagę w żołądku,
• zapobiegają rozwojowi raka, wspomagają leczenie białaczki (należą do warzyw najskuteczniej zwalczających raka),
• przyspieszają przemianę materii, wspomagają redukcję tkanki tłuszczowej. Mają znaczenie dietetyczne dzięki dużej zawartości błonnika oraz kwasu jabłkowego, cytrynowego, winnego i szczawiowego.

Buraki ćwikłowe są mocno zasadotwórcze, co potęguje ich właściwości lecznicze (warto je podawać do dań i produktów zakwaszających przewód pokarmowy, głównie do mięsa).

Warzywa te są polecane zwłaszcza osobom, które zmagają się z chorobami układu krążenia (głównie z nadciśnieniem), także dzieciom i młodzieży oraz kobietom w ciąży, narażonych na niedobory kwasu foliowego i anemię.

4. Jak jeść buraki ćwikłowe?

Burak ćwikłowy jest bardzo popularnym warzywem. Jego główną częścią jadalną jest spichrzowy korzeń, ale można konsumować również jego młode liście (botwina).

Konsumuje się go zarówno na surowo, jak i po obróbce termicznej. Czerwony burak jest idealny do zup, surówek i sałatek, a także soków. Można go piec i podsmażać, by podawać do dań mięsnych, także z chrzanem. Warto je również kisić.

Ponieważ składniki mineralne zawarte w burakach rozpuszczają się w wodzie, jak można się domyślać, zdrowsze są buraki surowe, ewentualnie pieczone ze skórką i obrane po wyjęciu z piekarnika. Wspaniale smakuje sałatka z buraków czy carpaccio z buraka. Nieocenione są także zupy – barszcz czerwony, barszcz ukraiński czy chłodnik oraz sok z buraków.

Jedząc buraki należy pamiętać, że choć są niskokaloryczne, zawierają sporo cukru i mają wysoki indeks glikemiczny (IG= 64). Ponieważ szybko podnoszą poziom cukru we krwi, nie powinni ich jeść chorzy na cukrzycę.

5. Uprawa buraków ćwikłowych

Burak ćwikłowy to jedno z najpopularniejszych warzyw. Jest uprawiany powszechnie. Nie wymaga żyznej gleby. Warto wiedzieć, że Polska jest największym producentem buraków ćwikłowych w UE.
Warzywo jest rośliną dwuletnią: w pierwszym roku uprawy tworzy korzeń spichrzowy i rozetę liści, zaś w drugim pęd kwiatostanowy. Nasiona wysiewa się w kwietniu. Okres wzrostu trwa 3–4 miesiące.